ORGANİK MADDELER
Suda bulunan organik maddeler kaynaklarına göre şu şekilde sınıflandırılabilirler:
- Tabii organik malzemelerin (bitkiler, yosunlar, mikroorganizmalar, vb.) suda parçalanması ve çözünmesi neticesi suya eklenen organikler. Canlı mikroorganizmaların ürettiği ve suya geçen maddeler de bu sınıfa dahildir.
- Evlerden ve ticari faaliyetlerden kaynaklanan sentetik (suni) maddeler.
- Arıtma işlemleri sırasında suya eklenen maddeler veya kimyevi reaksiyonlar neticesi suda meydana gelen yan ürünler.
Tabii organik maddeler (humik asit gibi) genel olarak sağlığa zararlı olmamakla beraber, bazıları suya renk veya istenmeyen tad ve kokular verebilir. Bu gibi maddelerin serbest klor ile reaksiyonu THM’ler gibi zararlı yan ürünlerin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Sudaki organiklerin toplam miktarı TOK (Toplam Organik Karbon) parametresi ile belirtilebilir. Tipik TOK değerleri şu şekildedir:
- Yeraltı suları 0.1-2.0 mg/L
- Deniz suyu 0.5-5.0 mg/L
- Yüzey suları 1-20 mg/L
- Bataklık suları 50-250 mg/L
- Biyolojik arıtmayı müteakip evsel atık su 10-20 mg/L
- Ham atık su 50-1000 mg/L
Sentetik organik maddeler (SOC= “Synthetic Organic Chemicals”) arasında çok sayıda ve değişik özelliklere sahip organik bileşikler vardır. İçme suyunda bulunma ihtimali olan ve sağlığa zararlı olduğu düşünülen organik maddelerin ekserisi halojenlenmiş (bilhassa klorlanmış, yani klor atomu ihtiva eden) organik bileşiklerdir.
Pestisidler, herbisidler ve dezenfeksiyon yan ürünlerinin en önemlileri olan THM’ler ve haloasetik asitler bu kategoriye dahildir. Halojenlenmiş organik bileşiklerin pek çoğu şu özelliklere sahiptir. (1) Genel olarak zehirlidirler (pestisid ve herbisidler “öldürücü” oldukları için kullanılırlar), (2) Hidrofobiktirler (yağlı dokularda birikirler), (3) Çok miktarda kullanılmaktadırlar, (4) Biyolojik bozunmaya (“biodegradation”) dirençlidirler.
Klorlanmış solventler ve klorlanmış alifatik hidrokarbonlar, uçucu organik maddeler (VOC= “Volatile Organic Compounds”) denilen bileşikler arasındadır. Bunlar pestisidler kadar hidrofobik değildir; ayrıca uçucu oldukları için yüzey sularında fazla bulunmazlar. Ancak yeraltı sularında çok miktarda bulunabilirler. Karbon tetraklorür, tetrakloroetilen, trikloroetilen ve 1,1,1-trikloroetan isimli solventler önde gelen kirleticilerdir.
Tabii organik maddelerin sudaki konsantrasyonları mg/L boyutlarında iken, sentetik bileşiklerin konsantrasyonları μg/L (mikrogram/L) veya ng/L (nanogram/L) boyutlarındadır. Sentetik organiklerin bir kısmı kanser hastalığına veya başka sağlık problemlerine yol açmaktadır. Çok sayıda değişik organik madde mevcut olduğu için burada bir liste verilmeyecektir.
Sağlığa zararlı olan (veya zararlı olabileceği sanılan) bileşiklerin isimleri, sağlığa etkileri ve içme suyunda izin verilen azami miktarları için AWWA’nın (AWWA = American Water Works Association) “Water Quality Handbook” isimli kitabına veya USEPA’nın (USEPA = United States Environmental Protection Agency) internet sitesine bakılması tavsiye edilir.