Gümüş-beyaz, ağır ve metalik bir kimyasal elementtir. Doğada en az bulunan elementlerden biri olan civa serbest halde nadir olarak görülmekte olup, genellikle sülfürlü bileşikler halinde bulunur. Civa bileşiklerini iki kategoriye ayrılabilir: suda genellikle çözünmeyen inorganik civa tuzları ve en bilineni metil civa olan organik civa bileşikleri.
İnorganik civa sedimentteki bakterilerin aktivitesi neticesinde metil civaya dönüşür ve besin zincirine katılır (NHMRC, 2014, s. 792). Klorun elektrolitik üretiminde, elektronik aletlerde, diş amalgamlarında, fungusitlerde, antiseptiklerde, koruyucu maddelerde, farmasötiklerde ve civa bileşiklerinde kullanılmaktadır. Yüzey sularında civa konsantrasyonları 2 µg/L ve daha azı nehirlerde, 10 µg/L konsantrasyonları da küçük göl ve rezervuarlarda görülmektedir (De Zuane, 1997, s. 86).
Sağlık Üzerine Etkileri
İnorganik civa bileşikleri böbreklerde birikir ve oldukça uzun bir biyolojik yarılanma ömrüne sahiptir. İnsanlarda inorganik civa bileşiklerinin kısa/uzun süreli temas sonucu toksik etkileri daha çok böbreklerde görülmektedir.
Akut civa zehirlenmelerinde, kanamalı gastrit ve kalınbağırsak iltihabının yanı sıra en büyük zarar böbreklerde görülür. Civa (II) klorürün ise doku hasarının olduğu yerlerde iyi huylu tümör oluşturma potansiyeli olduğu kanıtlanmıştır.
Organik civa bileşiklerinin kirletilmemiş içme suyu kaynaklarında bulunması beklenmemekle birlikte, inorganik civa ile kıyaslandığında toksik etkileri daha ciddidir.
Metil civanın yağda çözünürlüğü inorganik civaya göre çok daha yüksek olması sebebiyle vücuttaki pek çok sisteme (beyin, omirilik, plesenta vb.) girebilmektedir (NHMRC, 2014, s. 793). Metil civa zehirlenmelerinin başlıca etkileri (Minamata hastalığı) ise çok ciddi ve kalıcı nörolojik bozukluklara ve zihinsel engellere sebep olabilmektedir.
WHO’nun 1984’ de belirlediği 0,001 mg/L değeri, organik ve inorganik civanın toplamıdır. Ancak 2004 yılında yapılan değerlendirme ile sadece inorganik civa için standart 0,006 mg/L olarak belirlenmiştir. Bunun sebebi olarak içme suyu kaynaklarında civanın daha çok inorganik formda bulunması gösterilmiştir.
Civa Arıtma Yöntemleri
İçme suyundan civa (inorganik) gideriminde koagülasyon, kireçle yumuşatma, aktif karbon ve membranlar (ters ozmos) kullanılarak % 80 ve üzeri giderim sağlanabilir (WHO, 2011f, s. 168).
Bu yöntemlere ilave olarak iyon değişimi ve elektrodiyalizle de civa giderimi mümkündür.
Yorum yap