Krom; grimsi-beyaz renkte, kristal yapıda, çok sert, metalik bir kimyasal elementtir. Doğada krom (III) ve krom (VI) olarak bulunur ve krom (VI) formu daha çözünür olması sebebiyle daha hareketli ve değişkendir (Gray, 2008, s. 197).
Krom (III) doğal olarak en çok görüldüğü form olup, pek çok toprak ve kayada bulunan bu çözünmeyen hali, hava şartları, oksidasyon ve bakteriyel aktivite ile çözünebilen krom (III) tuzlarına dönüşmektedir. İnsanlar için gerekli bir element olan krom (III) tuzları; katalizör, boya pigmenti, fungusit, seramik ve cam yapımı ile deri tabaklamada kullanılır.
Krom (VI) ise doğada daha seyrek olarak bulunur ve sudaki varlığı endüstriyel ve evsel atık su deşarjı kaynaklıdır. Krom (III)’ün aksine insan için gerekli bir element olmayıp, sağlığa zararlı olarak gösterilen etkiler kromun bu formuna atfedilmektedir. Krom (VI) bileşikleri; krom alaşımları ve krom metal üretimi için metalürji endüstrisinde ve oksitleme ajanı olarak kimya endüstrisinde kullanılmaktadır.
İçme suyundaki konsantrasyonları 0,002 mg/L’den daha az olmakla birlikte, 0,12 mg/L seviyesine kadar konsantrasyonlarda tespit edilmiştir (WHO, 2011, s. 340). İnsan sağlığına zararlı olan krom formu olan krom (VI)’nın ölçüm zorluğu sebebiyle, toplam krom olarak ölçülmektedir.
Ancak WHO tarafından geçici olarak belirlenen limit değerin (0,005 mg/L) aşılması durumunda krom (III) ve krom (VI)’nın daha ileri analizlerle ayrı ayrı ölçülmesi tavsiye edilmektedir (NHMRC, 2014, s. 544).
Sağlık Üzerine Etkileri
Krom (III) insan için gerekli bir element olup, yüksek dozlarda vücuda alımı halinde herhangi bir olumsuz etkisi gözlenmemiştir. Ancak krom (VI)’nın insan vücudu için gerekli bir element olmamasının yanı sıra, yüksek dozlarda solunması halinde akciğer kanserine sebep olduğu epidemiyolojik çalışmalar neticesinde kanıtlanmıştır (NHMRC, 2014, s. 544).
Ağız yoluyla alımında insan sağlığına olan etkilerine ilişkin yeterli bir çalışma henüz olmadığından, geçici (ve ihtiyati) olarak WHO tarafından 0,05 mg/L değeri belirlenmiştir. Ancak USEPA’nın belirlediği limit değer 0,1 mg/L’dir.
Arıtma Yöntemleri
Krom (III) koagülasyon/filtrasyon, kireçle yumuşatma, ters osmoz (% 100) ve iyon değişimi (% 68-100) metotlarıyla etkin olarak giderilebilir (DWTD, 2014). Bu yöntemlere ilave olarak nanofiltrasyon ve elektrodiyaliz yöntemiyle de giderimi mümkündür.
Krom (VI)’nın giderimi için ise koagülasyon/filtrasyon (% 100), kireçle yumuşatma (% 98,8), ters ozmos ve iyon değişimi (% 95-100) etkin metotlardır (DWTD, 2014). Bu yöntemlere ilave olarak nanofiltrasyon ve elektrodiyaliz (% 15- 99,6) yöntemiyle krom (VI) giderimi mümkündür.
Yorum yap