Fenoller Genel Özellikleri
Fenol renksiz ve kristal yapıda olup, karbolik asit veya hidroksil benzen de denilen, çok yönlü organik bir bileşiktir. Başlıca üç tipte bulunur: monohidroksifenoller, kresoller, polihidroksifenoller.
Fenoller doğal olarak kömür katranında bulunmakla birlikte, sentetik olarak da üretilebilmektedir. Fenol; ilaçlarda, boyalarda, reçinelerde ve diğer ticari ürünlerde geniş ölçüde kullanılmaktadır. Ayrıca deterjan imalatında kullanılan alkil fenoller de, fenolden elde edilmektedir.
Fenoller endüstriyel deşarjların yanı sıra, ağaç ürünlerinin doğal bozunumu, biositler ve evsel atıksu deşarjlarından da kaynaklanabilmektedir (Nemerov et. al., 2009, s. 62).
Suda oldukça çözünebilir olan fenol, eğer su klorlanmayacak ise 100 µg/L konsantrasyona kadar kabul edilebilirdir (Nemerov et. al., 2009, s. 62). Ancak klorlama neticesinde oluşabilecek yan ürünler nedeniyle suda toplam fenol içeriği 1 µg/L konsantrasyonun altında olmalıdır (De Zuane, 1997, s. 164).
AB standartlarına göre fenol, “yüksek miktarda bulunması istenmeyen maddeler” arasında listelenmiş ve en yüksek izin verilebilir konsantrasyon 0,5 µg/L C6H5OH olarak belirlenmiştir (klorla reaksiyon vermeyen fenoller hariç olmak üzere).
Fenollü sular klorlandıktan sonra esas reaksiyon ürünü olarak 2 ve 4 klorofenol, 2, 4 diklorofenol ve 2, 4, 6, triklorfenol meydana gelir. Klorofenoller genellikle çok düşük konsantrasyonlarda dahi suda tat ve koku oluşumuna neden olabilmektedir.
Tablo 2-4 Bazı klorofenoller için tat ve koku eşik değerleri (WHO, 2011, s. 224)
Fenoller Sağlık Üzerine Etkileri
Fenolün akut toksisitesinin olduğu bilinmekle birlikte, içme suyundan yüksek seviyede fenol tüketimi beklenmediğinden ve eşik değer toksik seviyenin oldukça altında olduğundan, gerek WHO gerekse USEPA tarafından sağlık açısından limit bir değer belirlemeye gerek görülmemektedir.
Fenollerin yüksek konsantrasyonlarda ağız yoluyla vücuda alınması neticesinde ciddi sindirim sistemi hasarı ve hatta ölüm gözlenebilir. Fenollerin klorla reaksiyonu sonucu oluşan yan ürünlerin sağlığa olumsuz etkileri mevcut olup bunlar için limit değerler belirlenmiştir.
Örneğin 2,4,6-Trichlorophenol için hayvanlar üzerinde yapılan çalışma sonucu lenfoma ve lösemiye sebep olduğu belirlendiğinden “Grup 2B: insanlar için muhtemel kanserojenik” olarak sınıflandırılmış ve WHO tarafından 0,2 mg/L limit değer belirlenmiştir (WHO, 2011, s. 338). Benzer şekilde pentaklorofenol (PCP)’de Grup 2B altında sınıflandırılmış ve 0,009 mg/L limit değer kabul edilmiştir (WHO, 2011, s. 408).
Fenoller Arıtma Yöntemleri
Klor dioksit, ozon ve potasyum permanganat, fenolik bileşiklerin ön arıtımı için uygun yöntemlerdir (Nemerov et.al., 2009, s. 62). AWWA klorlama noktasında fenol konsantrasyonunun 0,002 mg/L’nin altında olmasını tavsiye etmektedir. 0,2-0,3 mg/L olan klordioksit dozlamaları ile çoğu kötü tat yapan fenolik bileşiklerin parçalanmasını sağlayabilecektir (Nemerov et. al., 2009, s. 177). Klorofenol bileşikleri ise klordioksit, ozon ve aktif karbon yöntemleri ile giderilebilmektedir.
Yorum yap