Schistosoma spp.

Genel Tanımı

Schistosoma cinsi, Trematoda sınıfına ait olup yaygın olarak trematodlar veya kan parazitleri olarak bilinir. Yaşam döngüsü yaklaşık 3-4 ay sürer ve iki ev sahibi gerektirir. Yaklaşık 20 Schistosoma türü vardır ve yetişkin parazitler insanlarda, diğer memelilerde ve kuşlarda bulunur. Diğer trematod türlerinden farklı olarak Schistosoma’nın iki farklı cinsel formu vardır. En önemli insan schistosomlarında, yetişkin parazitler 12-20 mm uzunluğunda ve 0,3-0,6 mm genişliğindedir; erkek parazitler, dişilerden daha kısa ve daha kalındır. Schistosome’ların yetişkin kurtları, kesin konağın mezenterik kan damarlarında yaşar. Parazitler olgunlaştıktan sonra çiftleşir ve dişiler 50 ila 200 µm arasında değişen uzunlukta yuvarlak veya oval yumurta üretir. Enfekte eden türe bağlı olarak, dişiler tarafından salınan çok sayıda yumurta, ya bağırsağa ya da mesaneye ulaşır ve sırasıyla dışkı veya idrarla atılır. Yumurtalar tatlı suda açılır ve larvalar (mirasidya) salyangoz konakçılarına girer, burada aseksüel üreme geçirir ve enfekte larvalar (serkarya) haline gelir. Serkaryalar armut biçimli başlara ve çatal kuyruklara sahiptir ve 400-600 µm uzunluğundadır. Salyangozlardan suya çıkarlar ve son konakçıları, insanlar dahil olmak üzere, istila ederler.

Önemli noktalar:

• Schistosoma, Trematoda sınıfına ait bir parazit cinsidir.
• Yaşam döngüsü iki ev sahibi gerektirir ve yaklaşık 3-4 ay sürer.
• Yaklaşık 20 Schistosoma türü vardır.
• Yetişkin parazitler, insanlarda, diğer memelilerde ve kuşlarda bulunur.
• İki farklı cinsel formları vardır.
• Yetişkin parazitler, mezenterik kan damarlarında yaşar.
• Dişiler, dışkı veya idrarla atılan yumurta üretir.
• Yumurtalar tatlı suda açılır ve serkarya adı verilen enfekte larvalara dönüşür.
• Serkaryalar insanlara ve diğer memelilere bulaşır, böylece yaşam döngüsü devam eder.

Schistosomiasis’in İnsan Sağlığına Etkileri

Schistosomiasis, bilharzia olarak da bilinen, insanlarda beş ana Schistosoma türünün neden olduğu bir grup enfeksiyon hastalığıdır. Bağırsak schistosomiasis, S. mansoni, S. japonicum, S. mekongi ve S. intercalatum tarafından, üriner schistosomiasis ise S. haematobium tarafından kaynaklanır. Schistosomiasis’in semptomlarının çoğu, vücudun yumurtalara verdiği reaksiyonun tezahürüdür ve konakçının bağışıklık yanıtının yoğunluğundan kaynaklanır, kurtların kendisinden değil. Bu nedenle, semptomlar yumurtaların insan konakçıdaki miktarına ve konumuna bağlıdır ve hafif enfeksiyonlar asemptomatik olabilir. Bazı kişilerde, ateş, titreme, kas ağrıları ve öksürük gibi ilk alerjik reaksiyon (Katayama ateşi), enfeksiyondan 1-2 ay içinde, ilk yumurta birikiminden hemen önce ve sırasında başlayabilir. S. mansoni, S. japonicum, S. intercalatum ve S. mekongi ile kronik enfeksiyonlar, öncelikle kanlı ishal (bilharzial dizanteri), karın ağrıları ve hepatosplenomegali gibi intestinal ve hepatik semptomlara yol açar, oysa S. haematobium enfeksiyonu, disuri ve hematüri dahil olmak üzere üriner semptomlara yol açar. Kronik enfeksiyonlardan kaynaklanan yaşamı tehdit eden önemli komplikasyonlar arasında karaciğer fibrozisi ve portal hipertansiyon bulunur. Mesane kanseri ve böbrek yetmezliği gibi ileri komplikasyonlar, üriner schistosomiasis ile ilişkilidir. Nadiren, yumurtalar beyinde veya omurilikte bulunur ve nöbetler ve felç gibi serebral semptomlara neden olabilir. Anemi ve yetersiz beslenme de genç enfekte kişilerde görülür. Öğrenme çağındaki enfekte çocuklarda bozulmuş büyüme, bozulmuş gelişim ve zayıf bilişsel yetenekler, hastalığın sebep olduğu morbiditenin belirtileridir. Toplamda, 75 ülkede 200 milyondan fazla insan enfektedir. Schistosomiasis ile ilişkili ölüm sayısının yıllık 20.000 olduğu tahmin edilmektedir. Schistosomiasis, endemik olduğu gelişmekte olan ülkelerde büyük halk sağlığı ve sosyoekonomik öneme sahiptir.

Önemli noktalar

• Schistosomiasis, beş ana Schistosoma türünün neden olduğu bir grup enfeksiyon hastalığıdır.
• Semptomlar, vücudun yumurtalara verdiği reaksiyonun tezahürüdür.
• Semptomlar, yumurtaların miktarına ve konumuna bağlıdır.
• Kronik enfeksiyonlar, çeşitli organları etkileyebilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
• Schistosomiasis, gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunudur.

Schistosoma’nın Kaynağı ve Bulunma Yeri

Schistosoma’lar, tropikal ve subtropikal tatlı su kaynaklarında bulunur. Farklı türlerin dağılımı aşağıdaki gibidir:

• S. mansoni: Afrika, Arabistan Yarımadası, Brezilya, Surinam, Venezuela ve bazı Karayip adaları.
• S. haematobium: Afrika ve Orta Doğu.
• S. japonicum: Çin, Filipinler ve Endonezya’nın Sulawesi Adası.
• S. intercalatum: Orta Afrika’nın bazı ülkeleri.
• S. mekongi: Kamboçya ve Laos’taki Mekong Nehri.

Su kaynaklarının gelişimi ve baraj yapımı gibi projelerin, tatlı su salyangozları için daha fazla habitat oluşturarak schistosomiasis oranlarının artmasına neden olabileceği tespit edilmiştir.

Farklı Schistosoma türlerinin rezervuarları

• S. haematobium, S. intercalatum ve S. mansoni: İnsanlar ana rezervuarlardır, ancak S. mansoni’nin kemirgenlerde de bulunduğu bildirilmiştir.
• S. japonicum: İnsanlar, köpekler, kediler, kemirgenler, domuzlar, sığırlar ve su bufaları potansiyel rezervuarlardır.
• S. mekongi: İnsanlar ve köpekler potansiyel rezervuarlardır.

Önemli noktalar

• Schistosoma’lar tatlı su kaynaklarında bulunur.
• Farklı türlerin dağılımı farklıdır.
• İnsanlar, birçok Schistosoma türünün ana rezervuarlarıdır.
• Su kaynaklarının gelişimi, schistosomiasis oranlarının artmasına neden olabilir.

Schistosomiasis’e Maruz Kalma Yolları

Schistosomiasis’in ana bulaşma yolu, kirli su kaynaklarında bulunan serkarya larvalarının deri yoluyla vücuda girmesidir. Bu durum genellikle aşağıdaki aktiviteler sırasında gerçekleşir:

• Tarım işleri: Sulama için kirli su kullanımı.
• Evsel aktiviteler: Kirli suda banyo yapmak, çamaşır yıkamak veya yemek hazırlamak.
• Rekreasyonel aktiviteler: Yüzmek, bot gezintisi veya balık tutmak.

Schistosomiasis, içme suyundan bulaşmaz. İnsanları enfekte eden serkaryalar, ciltten hızla nüfuz eder ve şistosomüllere dönüşür. Şistosomüller, dolaşım sistemi aracılığıyla akciğerlere gider ve mezenterik damarlarda erişkin kurtlara dönüşür. İnsan enfekte etmeyen Schistosoma türlerinin serkaryaları insan cildine temas etseler de hayatta kalmazlar, ancak özellikle daha önce maruz kalmış kişilerde iltihaplı reaksiyona neden olabilirler. Serkarya dermatiti olarak bilinen papüler döküntü, serkaryaların nüfuz ettiği noktalarda ortaya çıkabilir. Kuş ve muhtemelen sığır Schistosoma türlerinin serkaryaları, dünya çapında bildirilen bu dermatiti vakalarının çoğundan sorumludur. Kişi-kişi ile bulaşma olmaz.

Önemli noktalar

• Schistosomiasis, kirli su kaynaklarında bulunan serkaryalar aracılığıyla deri yoluyla bulaşır.
• Bulaşma, tarım, evsel ve rekreasyonel aktiviteler sırasında oluşabilir.
• Schistosomiasis, içme suyundan bulaşmaz.
• İnsan enfekte etmeyen Schistosoma türlerinin serkaryaları, dermatite neden olabilir.
• Kişi-kişi ile bulaşma olmaz.

Schistosomiasis ve İçme Suyunun Önemi

Çoğu enfeksiyon, güvenli içme suyuna ve yeterli sanitasyona erişimi olmayan yoksul topluluklarda meydana gelmektedir. Güvenli içme suyunun hazır bulunabilirliği, evsel amaçlar için kirli su kullanımını önleyerek hastalık önlemine katkıda bulunur. Bir su güvenliği planı içinde kontrol önlemleri, kaynak suyunun insan atıklarıyla kirlenmesinin önlenmesini, salyangoz kontrol programlarını ve uygun tedaviyi içerir. Schistosoma cercariae, filtreleme ile uzaklaştırılabilir ve klorlama ile etkisiz hale getirilebilir.

Schistosomiasis, genellikle kirli su kaynaklarında bulunan Schistosoma parazitlerinin neden olduğu bir hastalıktır. Bu enfeksiyonların çoğu, güvenli içme suyuna ve yeterli sanitasyona erişimi olmayan yoksul topluluklarda meydana gelir. Bu nedenle, güvenli içme suyuna kolay erişimin sağlanması, hastalığın önlenmesinde önemli bir faktördür.

İçme suyu ve Schistosomiasis arasındaki ilişki

• Ana bulaşma yolu değil: Schistosomiasis, içme suyundan değil, kirli su kaynaklarındaki cerkarya larvalarının deri yoluyla vücuda girmesiyle bulaşır. Cerkaryalar genellikle banyo, çamaşır yıkama, balık tutma gibi aktiviteler sırasında vücuda girer.
• Nadir durumlarda içme suyu riski: Güvenli içme suyuna erişimi olmayan veya su kaynaklarını kirli suyla paylaşan topluluklarda, içme suyundan bulaşma riski nadir de olsa ortaya çıkabilir. Bu durum, çiğ veya az pişmiş suyun veya kirli suyla temas eden gıdaların tüketilmesiyle gerçekleşebilir.
• İçme suyunda cerkarya varlığı: Araştırma sonuçları, bazı içme suyu kaynaklarında Schistosoma cerkaryalarının varlığını göstermiştir. Ancak, bu cerkaryaların içme suyu yoluyla bulaşma riskine ne kadar katkıda bulunduğu konusunda net bir bilgi yoktur.

Su güvenliği ve Schistosomiasis önleme

• Güvenli suyun önemi: Güvenli içme suyu temini, Schistosomiasis’in önlenmesinde kritik rol oynar. Kirli suyun evsel amaçlar için kullanımını azaltarak, cerkaryalarla teması ve dolayısıyla enfeksiyon riskini önemli ölçüde azaltır.
• Su güvenliği planları: Etkili su güvenliği planları, Schistosoma cerkaryalarının su kaynaklarına bulaşmasını önlemek için hayati önem taşır. Bu planlar şunları içerebilir:
  • Su kaynağı koruma: İnsan atıklarıyla su kaynaklarının kirlenmesini önlemek.
  • Salyangoz kontrol programları: Cerkaryaların ara konakçıları olan salyangoz popülasyonlarını kontrol altında tutmak.
  • Yeterli arıtma: Filtrasyon ve klorlama gibi yöntemlerle Schistosoma cerkaryalarını etkisiz hale getirmek.

Schistosomiasis, özellikle güvenli içme suyuna ve yeterli sanitasyona erişimi kısıtlı olan topluluklarda önemli bir halk sağlığı sorunudur. Güvenli içme suyu temini ve etkili su güvenliği planlarının uygulanmasıyla, Schistosomiasis enfeksiyonlarının önlenmesinde önemli ilerlemeler kaydedilebilir.

Seçilmiş kaynaklar

• Boulanger D ve ark. (1999) Koyunlarda Schistosoma bovis’in potansiyel bir bulaşma yolu olarak ağız yolu. Parazitoloji Dergisi, 85:464–467.
• Esrey SA ve ark. (1991) İyileştirilmiş su temini ve sanitasyonun askariz, ishal, drakunkülyaz,
• gırtlak enfeksiyonu, şistosomiyaz ve trahoma üzerindeki etkileri. Dünya Sağlık Örgütü Bülteni, 69:609–621.
• Giver H ve ark. (1999) Domuzlarda Schistosoma japonicum cercariae ile peroral enfeksiyon. Veteriner Parazitoloji, 83:161–165.
• Hunter JM ve ark. (1993) Su kaynakları geliştirmesinde parazitik hastalıklar: Sektörel müzakere ihtiyacı. Cenevre, Dünya Sağlık Örgütü.
• Noda S ve ark. (1997) Sahil Eyaleti, Kenya’daki Schistosoma haematobium-endemik bir bölgede borulu su temininin insan su temas modellerine etkisi. Amerikan Tropikal Tıp ve Hijyen Dergisi, 56:118–126.
• Steinmann P ve ark. (2006) Şistosomiyazis ve su kaynakları geliştirmesi: Sistematik inceleme, meta-analiz ve risk altındaki insan sayılarına dair tahminler. Lancet Enfeksiyon Hastalıkları, 6:411–425.

Kısaltmaların İngilizce ve Türkçe Anlamları

• 2,4-D: 2,4-dichlorophenoxyacetic acid – 2,4-D: 2,4-diklorofenoksiasetik asit
• 2,4-DB: 2,4-dichlorophenoxybutyric acid – 2,4-DB: 2,4-diklorofenoksibutirik asit
• 2,4-DP: dichlorprop – 2,4-DP: diklorprop
• 2,4,5-T: 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid – 2,4,5-T: 2,4,5-triklorofenoksiasetik asit
• 2,4,5-TP: 2,4,5-trichlorophenoxy propionic acid; fenoprop – 2,4,5-TP: 2,4,5-triklorofenoksi propiyonik asit; fenoprop
• AAS: atomic absorption spectrometry – AAS: atomik absorpsiyon spektrometresi
• Absor: absorptiometry – Absor: absorpsiyometri
• ADI: acceptable daily intake – ADI: kabul edilebilir günlük alım miktarı
• AES: atomic emission spectrometry – AES: atomik emisyon spektrometresi
• AIDS: acquired immunodeficiency syndrome – AIDS: Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu
• AMPA: aminomethylphosphonic acid – AMPA: aminometilfosfonik asit
• ARfD: acute reference dose – ARfD: akut referans dozu
• ATX: anatoxin – ATX: anatoksin
• BDCM: bromodichloromethane – BDCM: bromodiklorometan
• BMD: benchmark dose – BMD: referans dozu
• BMDL: lower confidence limit on the benchmark dose – BMDL: kıyaslama dozunda daha düşük güven sınırı
• BMDLx: lower 95% confidence limit on the benchmark dose for an x% response – BMDLx: %x yanıt için referans dozda %95’lik daha düşük güven sınırı
• BTEX: benzene, toluene, ethylbenzene and xylenes – BTEX: benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler
• Bti: Bacillus thuringiensis israelensis – Bti: Bacillus thuringiensis israelensis
• bw: body weight – bw: vücut ağırlığı
• CAS: Chemical Abstracts Service – CAS: Kimyasal Özetler Hizmeti
• Col: colorimetry – Col: kolorimetri
• CPVC: chlorinated polyvinyl chloride – CPVC: klorlu polivinil klorür
• CSAF: chemical-specific adjustment factor – CSAF: kimyasala özgü ayarlama faktörü
• Ct: product of disinfectant concentration and contact time – Ct: dezenfektan konsantrasyonunun ve temas süresinin çarpımı
• CYN: cylindrospermopsin – CYN: silindirdrospermopsin
• DAEC: diffusely adherent E. coli – DAEC: yaygın olarak yapışan E. coli
• DALY: disability-adjusted life year – DALY: engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı
• DBCM: dibromochloromethane – DBCM: dibromoklorometan
• DBCP: 1,2-dibromo-3-chloropropane – DBCP: 1,2-dibromo-3-kloropropan
• DBP: disinfection by-product – DBP: dezenfeksiyon yan ürünü
• DCA: dichloroacetic acid – DCA: dikloroasetik asit
• DCB: dichlorobenzene – DCB: diklorobenzen
• DCP: dichloropropane – DCP: dikloropropan
• DDT: dichlorodiphenyltrichloroethane – DDT: diklorodifeniltrikloroetan
• DEHA: di(2-ethylhexyl)adipate – DEHA: di(2-etilheksil)adipat
• DEHP: di(2-ethylhexyl)phthalate – DEHP: di(2-etilheksil)ftalat
• DNA: deoxyribonucleic acid – DNA: deoksiribonükleik asit
• DPD: N,N-diethyl-1,4-phenylenediamine sulfate – DPD: N,N-dietil-1,4-fenilendiamin sülfat
• EAAS: electrothermal atomic absorption spectrometry – EAAS: elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi
• EAEC: enteroaggregative E. coli – EAEC: enteroagregatif E. coli
• ECD: electron capture detector – ECD: elektron yakalama dedektörü
• EDTA: ethylenediaminetetraacetic acid; edetic acid – EDTA: etilendiamintetraasetik asit; edetik asit
• EHEC: enterohaemorrhagic E. coli – EHEC: enterohemorajik E. coli
• EIEC: enteroinvasive E. coli – EIEC: enteroinvazif E. coli
• ELISA: enzyme-linked immunosorbent assay – ELISA: enzime bağlı immünosorbent tahlili
• EPEC: enteropathogenic E. coli – EPEC: enteropatojenik E. coli
• ETEC: enterotoxigenic E. coli – ETEC: enterotoksijenik E. coli
• F₀: parental generation – F₀: ebeveyn nesli
• F₁: first filial generation – F₁: ilk evlat nesli
• FAAS: flame atomic absorption spectrometry – FAAS: alevli atomik absorpsiyon spektrometresi
• FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
• FD: fluorescence detector – FD: floresans dedektörü
• FID: flame ionization detector – FID: alev iyonizasyon dedektörü
• FPD: flame photodiode detector – FPD: alev fotodiyot dedektörü
• GAC: granular activated carbon – GAC: granüler aktif karbon
• GC: gas chromatography – GC: gaz kromatografisi
• GL: guidance level (used for radionuclides in drinking-water) – GL: kılavuz seviyesi (içme suyundaki radyonüklidler için kullanılır)
• GV: guideline value – GV: kılavuz değer
• HAA: haloacetic acid – HAA: haloasetik asit
• HAV: hepatitis A virus – HAV: hepatit A virüsü
• HCB: hexachlorobenzene – HCB: heksaklorobenzen
• HCBD: hexachlorobutadiene – HCBD: hekzaklorobutadien
• HCH: hexachlorocyclohexane – HCH: hekzaklorosikloheksan
• HEV: hepatitis E virus – HEV: hepatit E virüsü
• HIV: human immunodeficiency virus – HIV: insan bağışıklık yetersizliği virüsü
• HPC: heterotrophic plate count – HPC: heterotrofik plaka sayısı
• HPLC: high-performance liquid chromatography – HPLC: yüksek performanslı sıvı kromatografisi
• IARC: International Agency for Research on Cancer – IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı
• IC: ion chromatography – IC: iyon kromatografisi
• ICP: inductively coupled plasma – ICP: indüktif olarak eşleşmiş plazma
• ICRP: International Commission on Radiological Protection – ICRP: Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu
• IDC: individual dose criterion – IDC: bireysel doz kriteri
• IPCS: International Programme on Chemical Safety – IPCS: Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı
• IQ: intelligence quotient – IQ: zeka bölümü
• ISO: International Organization for Standardization – ISO: Uluslararası Standardizasyon Örgütü
• JECFA: Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JECFA: Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi
• JMPR: Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues – JMPR: Pestisit Kalıntılarına İlişkin FAO/WHO Ortak Toplantısı
• LC: liquid chromatography – LC: sıvı kromatografisi
• LOAEL: lowest-observed-adverse-effect level – LOAEL: gözlemlenen en düşük yan etki düzeyi
• LRV: log₁₀ reduction value – LRV: log₁₀ azaltma değeri
• MC: microcystin – MC: mikrosistin
• MCB: monochlorobenzene – MCB: monoklorobenzen
• MCPA: 4-(2-methyl-4-chlorophenoxy)acetic acid – MCPA: 4-(2-metil-4-klorofenoksi)asetik asit
• MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-chloro-o-tolyloxy)butyric acid; 4-(4-chloro2 methylphenoxy)butanoic acid – MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-kloro-o-toliloksi)bütirik asit; 4-(4-kloro2 metilfenoksi)bütanoik asit
• MCPP: 2(2-methyl-chlorophenoxy) propionic acid; mecoprop – MCPP: 2(2-metil-klorofenoksi) propiyonik asit; mekoprop
• MDL: method detection limit – MDL: yöntem tespit limiti
• MMT: methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl – MMT: metilsiklopentadienil manganez trikarbonil
• MS: mass spectrometry – MS: kütle spektrometresi
• MS/MS: tandem mass spectrometry – MS/MS: tandem kütle spektrometresi
• MTBE: methyl tertiary-butyl ether – MTBE: metil üçüncül-bütil eter
• MX: 3-chloro-4-dichloromethyl-5-hydroxy-2(5H)-furanone – MX: 3-kloro-4-diklorometil-5-hidroksi-2(5H)-furanon
• NDMA N-nitrosodimethylamine – NDMA N-nitrosodimetilamin
• NOAEL: no-observed-adverse-effect level – NOAEL: advers etkinin gözlemlenmediği düzey
• NOEL: no-observed-effect level – NOEL: etki gözlemlenmeyen düzey
• NTA: nitrilotriacetic acid – NTA: nitrilotriasetik asit
• NTP: National Toxicology Program (USA) – NTP: Ulusal Toksikoloji Programı (ABD)
• NTU: nephelometric turbidity unit – NTU: nefelometrik bulanıklık birimi
• PAC: powdered activated carbon – PAC: toz aktif karbon
• PAH: polynuclear aromatic hydrocarbon – PAH: polinükleer aromatik hidrokarbon
• PCE: tetrachloroethene – PCE: tetrakloroeten
• PCP: pentachlorophenol – PCP: pentaklorofenol
• PCR: polymerase chain reaction – PCR: polimeraz zincir reaksiyonu
• PD: photoionization detector – PD: fotoiyonizasyon dedektörü
• PDA: photodiode array – PDA: fotodiyot dizisi
• PMTDI: provisional maximum tolerable daily intake – PMTDI: geçici maksimum tolere edilebilir günlük alım miktarı
• PPA: protein phosphatase assay – PPA: protein fosfataz tahlili
• PT: purge and trap – PT: arındır ve tuzağa düşür
• PTDI: provisional tolerable daily intake – PTDI: geçici tolere edilebilir günlük alım
• PTMI: provisional tolerable monthly intake – PTMI: geçici tolere edilebilir aylık alım
• PTWI: provisional tolerable weekly intake – PTWI: geçici tolere edilebilir haftalık alım
• PVC: polyvinyl chloride – PVC: polivinil klorür
• QMRA: quantitative microbial risk assessment – QMRA: niceliksel mikrobiyal risk değerlendirmesi
• RNA: ribonucleic acid – RNA: ribonükleik asit
• SI: Système international d’unités (International System of Units) – SI: Système uluslararası d’unités (Uluslararası Birim Sistemi)
• SODIS: solar water disinfection – SODIS: güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu
• STX: saxitoxin – STX: saksitoksin
• sp.: species (singular) – sp.: türler (tekil)
• spp.: species (plural) – spp.: türler (çoğul)
• subsp.: subspecies (singular) – subsp.: alt tür (tekil)
• TBA: terbuthylazine – TBA: terbutilazin
• TCB: trichlorobenzene – TCB: triklorobenzen
• TCE: trichloroethene – TCE: trikloroeten
• TCU: true colour unit – TCU: gerçek renk birimi
• TD₀₅: tumorigenic dose05 , the dose associated with a 5% excess incidence of tumours in experimental animal studies – TD₀₅: tümörijenik doz₀₅, deneysel hayvan çalışmalarında tümör vakalarının %5 fazla olmasıyla ilişkili doz
• TDI: tolerable daily intake – TDI: tolere edilebilir günlük alım miktarı
• TDS: total dissolved solids – TDS: toplam çözünmüş katılar
• THM: trihalomethane – THM: trihalometan
• TID: thermal ionization detector; total indicative dose – TID: termal iyonizasyon dedektörü; toplam gösterge dozu
• UF: uncertainty factor – UF: belirsizlik faktörü
• UN: United Nations – BM: Birleşmiş Milletler
• UNICEF: United Nations Children’s Fund – UNICEF: Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
• UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation – UNSCEAR: Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
• USA: United States of America – ABD: Amerika Birleşik Devletleri
• UV: ultraviolet – UV: ultraviyole
• UVPAD: ultraviolet photodiode array detector – UVPAD: ultraviyole fotodiyot dizisi dedektörü
• WHO: World Health Organization – DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
• WHOPES: World Health Organization Pesticide Evaluation Scheme – WHOPES: Dünya Sağlık Örgütü Pestisit Değerlendirme Planı
• WSP: water safety plan – WSP: su güvenliği planı
• YLD: years of healthy life lost in states of less than full health (i.e. years lived with a disability) – YLD: Sağlığın tam olmadığı durumlarda kaybedilen sağlıklı yaşam yılları (yani engellilikle geçirilen yıllar)
• YLL: years of life lost by premature mortality – YLL: Erken ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları