Durultma, su içerisindeki askıda katı maddelerin (partiküllerin), yerçekimi etkisiyle çökeltilerek sudan uzaklaştırılması işlemidir. Bu süreç, su arıtma tesislerinde suyun berraklaştırılması ve içilebilir hale getirilmesi için temel adımlardan biridir.

İşleyiş Prensibi:

• Çökelme Mekanizması:
  • Su içerisinde asılı halde bulunan katı maddeler, yoğunlukları suya göre daha yüksek olduğundan, yerçekimi etkisiyle yavaşça dibe doğru çökerler.
  • Çöken partiküller, tankın veya havuzun tabanında birikerek bir çamur tabakası oluştururlar.
• Hız ve Süre:
  • Partiküllerin çökme hızı, boyutlarına, şekillerine ve yoğunluklarına bağlıdır.
  • Daha büyük ve yoğun partiküller daha hızlı çökerken, küçük ve hafif partiküllerin çökelmesi daha uzun sürer.

Uygulama Alanları ve Önemi:

1. İçme Suyu Arıtımı:
   • Suyun bulanıklığının azaltılması ve istenmeyen maddelerin uzaklaştırılması için durultma işlemi kritik öneme sahiptir.
   • Sonraki arıtma adımlarının (filtrasyon, dezenfeksiyon) etkinliğini artırır.
2. Atık Su Arıtımı:
   • Endüstriyel ve evsel atık suların arıtılmasında, askıda katı maddelerin uzaklaştırılması için kullanılır.
   • Çevreye deşarj edilecek suyun kalite standartlarını karşılamasına yardımcı olur.
3. Endüstriyel Prosesler:
   • Gıda, kimya ve madencilik gibi sektörlerde, proses sularının arıtılmasında durultma işlemi uygulanır.

Durultma Yöntemleri:

1. Doğal Çökelme:
   • Suyun sakin bir ortamda belirli bir süre bekletilmesiyle partiküllerin kendi kendine çökmesi sağlanır.
   • Sedimantasyon Havuzları veya durultma tankları bu amaçla kullanılır.
2. Kimyasal Koagülasyon ve Flokülasyon:
   • Koagülantlar (örneğin, alüminyum sülfat) eklenerek küçük partiküllerin birleşmesi ve daha büyük floklar oluşturması sağlanır.
   • Flokülasyon aşamasında, yavaş karıştırma ile flokların büyümesi desteklenir.
   • Bu yöntem, çok küçük ve çökelmesi zor partiküllerin uzaklaştırılmasında etkilidir.
3. Lamella Çöktürücüler:
   • Çökelme yüzeyini artırmak için eğimli plakaların kullanıldığı kompakt sistemlerdir.
   • Alan tasarrufu sağlar ve çökelme verimliliğini artırır.

Faktörler:

• Partikül Özellikleri:
  • Boyut, şekil ve yoğunluk çökelme hızını etkiler.
• Su Özellikleri:
  • Viskozite ve sıcaklık, partiküllerin hareketini etkileyebilir.
• Hidrolik Koşullar:
  • Akış hızı ve türbülans, çökelme etkinliğini belirler.
• Kimyasal Maddeler:
  • Koagülant ve flokülantların doğru seçimi ve dozajı önemlidir.

Durultma işlemi, su ve atık su arıtma süreçlerinin temel bir bileşenidir. Askıda katı maddelerin yerçekimi yardımıyla sudan uzaklaştırılması, suyun kalitesini iyileştirerek insan sağlığı ve çevre koruması açısından büyük önem taşır. Doğru tasarlanmış ve işletilen durultma sistemleri, arıtma tesislerinin verimliliğini artırır ve sürdürülebilir su yönetimine katkıda bulunur.

Tanım:

Üniformluk katsayısı, su arıtma proseslerinde kullanılan filtre medyasının (örneğin kum veya antrasit) tane boyut dağılımını belirlemek için kullanılan önemli bir parametredir. Bu katsayı, filtre yatağında kullanılan gözenekli malzemenin d₆₀ değerinin d₁₀ değerine oranı olarak tanımlanır:

$\stackrel{}{¨}niformluk Katsayısı (UC)=\frac{d_{60}}{d_{10}}\backslash text\{Üniformluk\; Katsayısı\; (UC)\}\; =\; \backslash frac\{d\_\{60\}\}\{d\_\{10\}\}$U¨niformluk Katsayısı (UC)=d10​d60​​

• d₁₀: Numunedeki partiküllerin %10’unun daha küçük olduğu tane çapıdır.
• d₆₀: Numunedeki partiküllerin %60’ının daha küçük olduğu tane çapıdır.

Bu değerler, filtre medyasının tane boyut dağılımını analiz etmek için yapılan elek analizi sonucunda elde edilir.

Üniformluk Katsayısının Önemi:

• Tane Boyut Dağılımı:
  • Düşük bir UC değeri (1,3 veya daha düşük), medyanın tane boyutlarının birbirine yakın olduğunu ve üniform bir dağılıma sahip olduğunu gösterir.
  • Yüksek bir UC değeri (1,5 ve üzeri), medyanın tane boyutlarının daha geniş bir aralığa yayıldığını ve heterojen bir dağılıma sahip olduğunu belirtir.
• Filtrasyon Verimliliği:
  • Üniform bir filtre medyası, suyun filtre yatağı boyunca eşit ve düzenli bir şekilde akmasını sağlar.
  • Bu durum, partiküllerin etkili bir şekilde tutulmasına ve filtrasyon verimliliğinin artmasına katkıda bulunur.
• Hidrolik Özellikler:
  • Üniform olmayan bir medyada, daha büyük partiküller daha küçük partiküllerin arasına yerleşerek filtrenin hidrolik direncini azaltabilir.
  • Ancak bu durum, filtrasyon etkinliğini olumsuz etkileyebilir ve filtrenin erken tıkanmasına yol açabilir.

Filtrasyon Performansına Etkisi:

• Eşit Akış Dağılımı:
  • Düşük UC değerine sahip medyalar, suyun filtre yatağı boyunca homojen bir şekilde dağılmasını ve ölü bölgelerin oluşmasını engeller.
• Tıkanma ve Geri Yıkama Sıklığı:
  • Yüksek UC değerine sahip filtreler, tıkanmaya daha az direnç gösterir ve daha sık geri yıkama ihtiyacı doğurabilir.
• Partikül Tutma Kapasitesi:
  • Üniform bir medyaya sahip filtreler, daha küçük partikülleri daha etkin bir şekilde tutabilir, bu da çıkış suyunun kalitesini artırır.

Tasarım ve Seçimde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Filtre Tipine Göre UC Değeri:
  • Yavaş Kum Filtreleri: Genellikle UC değeri 1,3 veya daha düşük olan medyalar kullanılır.
  • Hızlı Kum Filtreleri: UC değeri 1,3 ile 1,7 arasında olan medyalar tercih edilir.
• Elek Analizi:
  • Filtre medyasının tane boyut dağılımını belirlemek için detaylı bir elek analizi yapılmalıdır.
  • Bu analiz, medyanın d₁₀ ve d₆₀ değerlerini doğru bir şekilde belirlemek için kritiktir.
• Medya Seçimi:
  • Filtrasyon hedeflerine ve suyun özelliklerine uygun bir medya seçimi yapılırken UC değeri önemli bir kriterdir.
  • İstenilen su kalitesine ve filtrasyon hızına göre uygun UC değerine sahip medya tercih edilmelidir.

Üniformluk katsayısı, su arıtma tesislerinde filtrasyon prosesinin etkinliği ve verimliliği açısından kritik bir parametredir. Doğru UC değerine sahip bir filtre medyası seçimi, yüksek kaliteli su üretimi, işletme maliyetlerinin azaltılması ve sistemin uzun ömürlü olması için önemlidir. Filtre tasarımı ve işletmesinde üniformluk katsayısının dikkate alınması, su arıtma süreçlerinin optimize edilmesine katkı sağlar.

Özet:

• Üniformluk Katsayısı (UC): Filtre medyasının d₆₀ değerinin d₁₀ değerine oranıdır.
• Düşük UC Değeri: Üniform tane boyutu dağılımı, yüksek filtrasyon verimliliği.
• Yüksek UC Değeri: Heterojen tane boyutu dağılımı, potansiyel filtrasyon sorunları.
• Tasarımda Önemi: Filtre performansını ve su kalitesini doğrudan etkiler.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Tanım: Schmutzdecke, yavaş kum filtrelerinin üst yüzeyinde oluşan ve suyun biyolojik olarak arıtılmasında kritik bir rol oynayan bir biyolojik tabakadır. Almanca kökenli bir terim olan Schmutzdecke, “kir tabakası” veya “pislik örtüsü” anlamına gelir. Bu tabaka, mikroorganizmalar (bakteriler, algler, protozoalar) ve organik-inorganik maddelerin bir araya gelmesiyle oluşur.

Oluşumu:

• Doğal Birikim:
  • Yavaş kum filtresinden geçen suyun getirdiği organik maddeler ve mikroorganizmalar zamanla filtrenin üst yüzeyinde birikir.
  • Bu birikim sonucu, biyolojik olarak aktif ve kompleks bir yapı oluşur.
• Mikroorganizmaların Gelişimi:
  • Suda bulunan besin maddelerini kullanarak çoğalan mikroorganizmalar, Schmutzdecke tabakasının kalınlaşmasına katkı sağlar.
  • Bu süreç, birkaç gün ila birkaç hafta arasında gerçekleşebilir.

Fonksiyonu ve Mekanizması:

1. Biyolojik Arıtım:
   • Organik Maddelerin Parçalanması:
     • Mikroorganizmalar, su içerisindeki çözünmüş organik maddeleri metabolize eder.
   • Patojenlerin Uzaklaştırılması:
     • Zararlı mikroorganizmalar Schmutzdecke tarafından tutulur ve biyolojik aktivite sonucu etkisiz hale getirilir.
2. Fiziksel Filtrasyon:
   • Partikül Tutulması:
     • İnce gözenekli yapı sayesinde askıda katı maddeler ve kolloidler fiziksel olarak tutulur.
   • Bulanıklığın Azaltılması:
     • Suya berraklık kazandırarak estetik ve kaliteyi artırır.
3. Kimyasal Adsorpsiyon ve Değişim:
   • İnorganik Maddelerin Giderimi:
     • Ağır metaller ve diğer inorganik kirleticiler Schmutzdecke tarafından adsorbe edilir.
   • Besin Maddelerinin Azaltılması:
     • Azot ve fosfor bileşiklerinin konsantrasyonunu düşürür.

Önemi ve Uygulamalar:

• Yavaş Kum Filtrasyonunun Etkinliği:
  • Schmutzdecke, yavaş kum filtrelerinin temel çalışma prensibini oluşturur.
  • Doğal ve Enerji Verimli Bir Süreç:
    • Kimyasal madde veya yüksek enerji gerektirmeden su arıtımı sağlar.
• İçme Suyu Arıtımı:
  • Güvenli Su Temini:
    • Patojenlerin ve kirleticilerin etkin bir şekilde uzaklaştırılmasıyla sağlıklı içme suyu elde edilir.
  • Kırsal ve Gelişmekte Olan Bölgelerde Kullanım:
    • Düşük maliyetli ve basit işletme gereksinimleri nedeniyle tercih edilir.
• Çevresel Sürdürülebilirlik:
  • Ekolojik Dengeye Uyumlu:
    • Doğal biyolojik süreçleri kullanarak çevre dostu bir arıtım yöntemi sunar.

Bakım ve İşletme:

• Schmutzdecke’nin İzlenmesi:
  • Performans Kontrolü:
    • Filtrasyon hızı ve su kalitesi düzenli olarak izlenmelidir.
  • Tabaka Kalınlığı:
    • Aşırı kalınlaşma, filtrasyon verimini düşürebilir ve tıkanmalara yol açabilir.
• Temizlik İşlemi:
  • Üst Tabakanın Kazınması:
    • Belirli aralıklarla Schmutzdecke’nin üst kısmı dikkatlice kazınarak uzaklaştırılır.
    • Bu işlem “skimming” olarak adlandırılır ve filtrenin ömrünü uzatır.
  • Yeniden Oluşum Süreci:
    • Temizlik sonrası, Schmutzdecke’nin yeniden oluşması için filtre bir süre dinlendirilir.
• Operasyonel Dikkatler:
  • Sabit Su Seviyesi:
    • Filtrenin üzerinde sabit bir su seviyesi korunmalıdır.
  • Ön Arıtım:
    • Giriş suyunun aşırı kirli olmaması için ön çöktürme veya ön klorlama uygulanabilir.

Avantajları:

• Basit ve Güvenilir Teknoloji:
  • Karmaşık ekipmanlara ihtiyaç duymaz.
• Düşük İşletme Maliyeti:
  • Enerji ve kimyasal madde gereksinimi minimaldir.
• Yüksek Su Kalitesi:
  • Hem mikrobiyolojik hem de fiziksel açıdan üstün arıtım sağlar.
• Çevre Dostu:
  • Doğal süreçleri kullanarak ekosisteme uyumlu bir arıtım yöntemi sunar.

Schmutzdecke, yavaş kum filtrelerinin etkinliği ve suyun biyolojik olarak arıtılması için hayati öneme sahip bir tabakadır. Mikroorganizmaların oluşturduğu bu biyolojik tabaka, suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik kirleticilerden arındırılmasında kritik bir rol oynar. Doğru yönetim ve düzenli bakım ile Schmutzdecke sayesinde yavaş kum filtreleri, güvenilir ve sürdürülebilir bir su arıtma çözümü sunar.

Tanım:

Membranı hava ile temizlemek, diğer adıyla hava ile fırçalama (air scrubbing), membran filtrasyon sistemlerinde biriken kirleticilerin ve tıkanıklıkların giderilmesi için uygulanan bir temizlik yöntemidir. Bu işlem sırasında, geri yıkama süresince membranın yüzeyine hava verilir ve hava kabarcıklarının oluşturduğu türbülans sayesinde membran yüzeyinde biriken partiküller ve biyofilm tabakaları mekanik olarak uzaklaştırılır.

Prensip ve Mekanizma:

• Hava Kabarcıklarının Etkisi:
  • Hava kabarcıkları, membran modülünün içinden veya etrafından geçirilir.
  • Kabarcıkların yükselmesi sırasında oluşan türbülans, membran yüzeyindeki birikintileri mekanik olarak yerinden söker.
• Mekanik Temizleme:
  • Fiziksel bir temizlik yöntemi olup, kimyasal kullanmadan membran yüzeyinin temizlenmesini sağlar.
  • Membran gözeneklerinde biriken maddelerin uzaklaştırılmasında etkilidir.
• Geri Yıkama ile Birleştirme:
  • Hava ile temizleme genellikle geri yıkama suyu ile birlikte uygulanır.
  • Su akışı ve hava kabarcıkları birlikte çalışarak temizlik etkinliğini artırır.

Neden Hava ile Temizleme Gerekir?

• Kirlenme ve Tıkanıklık:
  • Membran yüzeyinde zamanla organik maddeler, inorganik tuzlar, kolloidler ve mikroorganizmalar birikebilir.
  • Bu birikintiler, filtrasyon performansını düşürerek permeat akışını azaltır ve enerji tüketimini artırır.
• Performansın İyileştirilmesi:
  • Hava ile temizleme, membranın filtrasyon kapasitesini artırır ve enerji tüketimini azaltır.
  • Filtrasyon verimliliğini koruyarak sistemin işletme maliyetlerini düşürür.
• Kimyasal Kullanımının Azaltılması:
  • Kimyasal temizlik ihtiyacını ve sıklığını azaltarak çevresel etkiyi ve maliyetleri düşürür.

Uygulama Süreci:

1. Geri Yıkama Hazırlığı:
   • Filtrasyon işlemi durdurulur ve sistem geri yıkama moduna alınır.
   • Membran modülleri geri yıkama için uygun hale getirilir.
2. Hava Verilmesi:
   • Membran modülünün altından veya uygun bir giriş noktasından hava basıncı uygulanır.
   • Hava akışı, kontrollü bir şekilde ayarlanır.
3. Su ve Havanın Kombinasyonu:
   • Geri yıkama suyu ile birlikte hava kabarcıkları membran yüzeyine iletilir.
   • Bu kombinasyon, membran yüzeyinde yoğun bir türbülans yaratır.
4. Türbülans Oluşturma:
   • Hava kabarcıklarının hareketi ve su akışı, membran yüzeyindeki birikintileri mekanik olarak yerinden söker.
5. Partiküllerin Uzaklaştırılması:
   • Uzaklaştırılan partiküller ve birikintiler, atık su olarak sistemden tahliye edilir.
6. Sistemin Normale Dönüşü:
   • Temizlik işlemi tamamlandıktan sonra, sistem normal filtrasyon moduna geri döndürülür.
   • Membran performansı kontrol edilir ve gerekli görülürse ek temizlik adımları uygulanır.

Avantajları:

• Kimyasal Tasarrufu:
  • Kimyasal temizleme ihtiyacını azaltır, böylece kimyasal kullanımından kaynaklanan maliyetleri ve çevresel etkileri düşürür.
• Enerji Verimliliği:
  • Membranların tıkanmasını önleyerek enerji tüketimini azaltır.
• Membran Ömrünün Uzatılması:
  • Düzenli hava ile temizleme, membranların kullanım ömrünü uzatır ve uzun vadede maliyet tasarrufu sağlar.
• İşletme Verimliliği:
  • Sistem performansını koruyarak sürekli ve verimli bir işletme sağlar.

Uygulama Alanları:

• Su ve Atık Su Arıtma Tesisleri:
  • Ultrafiltrasyon ve mikrofiltrasyon sistemlerinde yaygın olarak kullanılır.
• Gıda ve İçecek Endüstrisi:
  • Hijyen ve kalite standartlarının yüksek olduğu uygulamalarda membran temizliği için tercih edilir.
• Biyoteknoloji ve İlaç Endüstrisi:
  • Ürün saflığının kritik olduğu proseslerde membranların etkin temizlenmesi için kullanılır.
• Kimya ve Petrokimya Sektörü:
  • Proses sularının ve atık suların arıtılmasında membran sistemlerinin temizlenmesinde uygulanır.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

• Hava Basıncı ve Akış Hızı Kontrolü:
  • Aşırı hava basıncı veya yanlış akış hızı membrana zarar verebilir. Üretici tavsiyelerine uyulmalıdır.
• Sistem Tasarımı ve Uyumluluk:
  • Hava ile temizleme sistemleri, mevcut membran modülleri ve sistem bileşenleriyle uyumlu olmalıdır.
• Operasyonel Parametrelerin Optimizasyonu:
  • Temizlik sıklığı, süresi ve hava-su oranı gibi parametreler, maksimum verimlilik için optimize edilmelidir.
• Güvenlik Önlemleri:
  • Hava basıncı ve ekipmanlarla çalışırken güvenlik protokollerine uyulmalıdır.

Membranı hava ile temizlemek, membran filtrasyon sistemlerinde etkin bir temizlik ve bakım yöntemidir. Hava ile temizleme işlemi, kimyasal kullanımını azaltarak hem ekonomik hem de çevresel açıdan avantajlar sağlar. Bu yöntem, membran yüzeyinde biriken kirleticilerin mekanik olarak uzaklaştırılmasını sağlayarak filtrasyon performansını artırır ve membranların ömrünü uzatır. Su ve atık su arıtma tesislerinden gıda endüstrisine kadar geniş bir uygulama alanına sahip olan hava ile temizleme, membran sistemlerinin verimli ve sürdürülebilir bir şekilde işletilmesine katkı sağlar.