Çinko, hemen hemen tüm yiyecek ve içme sularında tuz ve organik bileşik formunda bulunabilen gerekli bir iz elementtir (WHO, 2011, s. 229). Korozyonu önlemek için galvanizlemede kullanılmasının yanı sıra; boya, lastik ürünler, kozmetikler, ilaçlar, yer kaplama malzemeleri, plastikler, mürekkep, sabun, tekstil ürünleri ve elektrik malzemeleri gibi pek çok ürünün hazırlanmasında kullanılabilir.
Yerüstü ve yeraltı sularındaki çinko konsantrasyonları normalde sırasıyla 0,01 mg/L ve 0,05 mg/L’nin altındadır (Gray, 2008, s. 403). Yüksek konsantrasyonlar, çinko madenlerinin çıkarıldığı yapısında metal bulunan alanlarda görülebilir.
Çinkonun içme sularındaki öncelikli kaynağı, galvanize çelik tanklar ve tesisat borularının korozyonu olup, bu durum düşük pH’lı sulardan kaynaklanmaktadır.
Galvanize çelik borulardaki bu korozyon, çok az miktardaki bakır (0,1 mg/L) konsantrasyonlarında bile önemli miktarda artmaktadır (Gray, 2008, s. 403). Ayrıca içme suyundaki çinko seviyelerinin tesisat kaynaklı olarak yüksek olması (>0,1 mg/L) suda kadmiyum konsantrasyonlarının da arttığının göstergesi olabilir.
Çinkonun 4 mg/L (çinko sülfat olarak) civarındaki tat eşik değerinin üzerindeki konsantrasyonları suya istenmeyen buruk bir tat vermektedir. 3-5 mg/L yi geçen konsantrasyonlarda, bulanıklık (donukluk) görülebilir ve kaynatıldığında yağlı bir film tabaka oluşturabilir (WHO, 2011, s. 229).
Çinko Sağlık Üzerine Etkileri
3 mg/L’yi geçen çinko seviyeleri suda bulanıklığa ve tatta değişikliğe neden olması sebebiyle tüketici tarafından kabul edilmeyebilir (WHO, 2011, s. 229).
Ancak, içme suyunda 20 mg/L’ye kadar olan çinko seviyelerindeki tüketimde herhangi bir hastalık etkisi tespit edilmediğinden WHO tarafından sağlık açısından limit bir değer belirlenmemiştir. Ancak 25 ve 40 mg/L arasındaki çok daha yüksek konsantrasyonlarda bulantı ve kusma görülebilmektedir.
Çinko Arıtma Yöntemleri
Son tüketicinin musluk suyunda tespit edilmesi, daha çok borulardaki korozyondan kaynaklıdır ve korozyon önleyici tedbirler ile kontrol altına almak mümkündür. Ayrıca sudan çinko giderimi için kireçle yumuşatma ile pH 9,5-10 değerlerinde % 60 giderim (suda 0,1 mg/L seviyelerine ulaşmak) mümkündür.
Alum koagülasyonu ile pH 6,5-7 değerlerinde % 30 oranında giderilebilir (NHMRC, 2014). Bu yöntemlerin dışında; iyon değişimi, ters ozmos (% 96-98) ve elektrodiyaliz yöntemleri kullanılabilir.
Yorum yap