Dünya ülkelerinin su fakirlik indeksine göre sıralandığı bir çalışmada Türkiye 147 ülke arasında 78. sırada yer almıştır (Tablo 2) (Lawrance; Meigh & Sullivan, 2002). Finlandiya 1. sırada yer alırken, kaynak bakımından Türkiye ile aynı puana sahip Birleşik Krallık 11. sıradadır.
Su fakirlik indeksinin belirlenmesinde beş farklı kategoride değerlendirme yapılmıştır; kaynak, erişim, kapasite, kullanım ve çevre. Her bir kategoride ülkelerin 20 puan üzerinden aldığı puanlar, Tablo 3’de verilen göstergeler kullanılarak hesaplanmıştır. Bu çalışmaya göre, Türkiye’nin en düşük puana sahip olduğu kategoriler; kaynak, kullanım ve çevredir. Kaynak değerlendirmesi ülke içindeki tatlı su akışı, diğer ülkelerden gelen akış ve nüfusa göre hesaplanmaktadır.
Tablo 2: Su fakirlik indeksine göre çeşitli ülkelerin durumu
| Ülke | Kaynak | Erişim | Kapasite | Kullanım | Çevre | Su Fakirlik İndeksi |
| Finlandiya (1) | 12.2 | 20.0 | 18.0 | 10.6 | 17.1 | 78.0 |
| Birleşik Krallık (11) | 7.3 | 20.0 | 17.8 | 10.3 | 16.0 | 71.5 |
| Almanya (35) | 6.5 | 20.0 | 18.0 | 6.2 | 13.7 | 64.5 |
| Kongo Cumh. (75) | 17.1 | 10.3 | 11.8 | 7.3 | 10.9 | 57.3 |
| Türkiye (78) | 7.8 | 14.8 | 13.1 | 10.7 | 10.1 | 56.5 |
| Nijerya (129) | 7.4 | 7.5 | 8.5 | 10.4 | 10.1 | 43.9 |
Türkiye’nin tüketilebilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli yılda ortalama toplam 112 milyar m3 olup, 44 milyar m3’ü kullanılmaktadır (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2012). Kullanılabilir yüzeysel su potansiyeli yurt içindeki akarsulardan 95 milyar m3, komşu ülkelerden yurdumuza gelen akarsulardan 3 milyar m3 olmak üzere, yılda ortalama toplam 98 milyar m3’tür. 14 milyar m3 olarak belirlenen yeraltı suyu potansiyeli ile birlikte ülkemizin kullanılabilir yerüstü ve yeraltı su potansiyeli yılda ortalama toplam 112 milyar m3 olarak verilmektedir (DSİ, 2016). Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen bir projede ise, Türkiye’nin su potansiyeli, birçok kaynakta verilen 112 milyar m3’e yakın bir değer olarak, yaklaşık 108,5 milyar m3 olarak hesaplanmıştır (mülga T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2016).
Tablo 3: Su fakirlik indeksinin hesaplanmasında kullanılan göstergeler
| İndeks Bileşeni | Kullanılan Veri |
| Kaynak | Ülke içindeki tatlı su akışı, diğer ülkelerden gelen akış, nüfus |
| Erişim | Temiz suya erişen nüfus yüzdesi, sanitasyona erişen nüfus yüzdesi, sulamaya erişen nüfus yüzdesi (kişi başı su kaynaklarına göre ayarlanmış) |
| Kapasite | Kişi başı gelir (ppp), 5 yaş altı ölüm oranı, eğitime kaydolma oranları, gelir dağılımının Gini katsayıları |
| Kullanım | Evsel su kullanımı (lt/gün), sanayi ve tarımsal su kullanım paylaşımı (sektörlerin GSMH paylaşımına göre ayarlanmış) |
| Çevre | Su kalitesi, su stresi (kirlilik), çevresel mevzuat ve yönetim, enformasyonel kapasite, biyoçeşitlilik (tehlike altındaki türlere dayanan) ile ilgili indeksler |
Türkiye, Falkenmark indeksine göre su zengini bir ülke değildir (Tablo 4) ve su tüketimi açısından dünya ortalamasının gerisindedir. Küresel ısınmanın etkileri açısından riskli bir konumda olan ülkemizde kentsel, endüstriyel ve tarım başta olmak üzere her sektörde önemli düzeyde su eksikliği yaşanması beklenmektedir.
Tablo 4: Falkenmark İndeksine göre Türkiye’nin su durumu
| Kategori | Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı | Türkiye |
| Su Fakirliği | 1.000 m3’ten daha az | 1120 m3/kişi/yıl (2030) |
| Su Azlığı | 2.000 m3’ten daha az | 1519 m3/kişi/yıl (2008) |
| Su zenginliği | 8.000-10.000 m3’ten fazla | 4000 m3/kişi/yıl (1960) |
Ülkemizde kişi başına düşen kullanılabilir su potansiyeli 1960 yılında 4000 m3 idi. 2000 yılında 1600 m3’e düşen su potansiyelimizin, 2030 yılında nüfus artışı hesaba katılarak 1120 m3’e kadar azalacağı öngörülmektedir (Şekil 1)(mülga T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 2009). Bu gösterge, Türkiye’nin gelecekte su fakiri bir ülke durumuna geleceğinin habercisidir. Suyun ülkemizdeki sektörel dağılımına bakıldığında ise, 2004 yılı verilerine göre tarımda kullanım (sulama) %74, evsel kullanım (içme-kullanma) %15, endüstriyel kullanım ise %11’dir. Bu oranların 2030 yılında sırasıyla %64, %16 ve %20 olacağı hesaplanmıştır (Şekil 2). Bu verilere göre tarım sektöründe oransal olarak azalma, endüstride ise yaklaşık iki kat artış beklenmektedir.
Şekil 2: Türkiye’nin kişi başı su potansiyeli (mülga T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, 2009).
Şekil 3: Türkiye’de sektörel su kullanım
Türkiye 25 hidrolojik havzaya bölünmüştür. Su kaynakları açısından dünyanın yarı-kurak bir bölgesinde bulunan Türkiye’nin yağış rejimi, mevsimlere ve bölgelere göre büyük farklılıklar göstermektedir. Bazı akarsu havzalarındaki su ihtiyaçları, kaynakların potansiyelini aşmış durumdadır.
Yorum yap