Paraksilen denilen maddenin, hava ile teması sonucu ortaya çıkan kimyasaldır. Kısaltılmış teknik adı ”pta”, yani; purified terephthalic acid‘ dir. Türkiye’de, pta üretimi yapan tek tesis, petkim/aliağa’dır. pta; polyester elyafı, iplik üretimi, pet şişe, film, reçine imalatında kullanılır.
Petkim petrokimya, Türkiye üretiminin tamamını karşılar. Pta %99,98 saflıkta, beyaz, toz halinde ve kristal yapıda bulunan bir petrol ürünü, erimez, 300 derece civarında süblime olur. Suda, kloroformda eterde, asetik asitle çözünmez, alkolde ise az çözünür. Alkalilerde tamamen çözünen pta, yanıcı özelliğe sahiptir.
PTA, polietilen tereftalat (PET) üretiminde hammadde olarak tüketilmektedir. PET, hem polyester ipliğin üretilmesinde, hem de ambalaj malzemesi ve esas olarak içeceklerin şişelenmesinde çok yaygın olarak kullanılan bir polimerdir. PET, PTA ile Etilen Glikolün esterleşme ve polimerizasyon reaksiyonları neticesinde üretilir. Buradan anlaşılacağı gibi PTA kullanımında iki ana müşteri grubu vardır: Polyester iplik/elyaf üreticileri ile PET şişe ve ambalaj malzemesi üreticileri.
Dünyada ve Türkiye’de de ilk grup yani tekstil sektörü (sentetik iplik ve elyaf sektörü) PTA’nın büyük tüketicisidir. Dünyanın ve özellikle de ülkemizin nüfusu hızla artmaktadır. Giyim ise insanların temel ihtiyaçlarından biridir ve giyim eşyalarının üretimi de nüfus artışıyla paralel artmaktadır. Giyim eşyalarının doğal hammaddeleri olan pamuk, yün, keten gibi girdilerin üretimi artık nüfus artış hızına paralel artmamaktadır. Dolayısıyla bu doğal hammaddelerin yerine gittikçe daha fazla miktarda sentetik hammaddeleri ikame etmek gerekmektedir. Ülkemizin de en önemli sektörlerinden biri olan tekstil sektörünün sentetik iplik kolunun ana girdilerinden biri olan PTA’ya giderek daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır.
Ancak yine hammaddesi PTA olan PET şişelerin de kullanımı ülkemizin meşrubat ve su sektörlerinde hızla artmaktadır. Koku yapmama, geri kazanım ve uzun süreli muhafaza gibi özellikleriyle tüketicilerin PET yapımı ambalajları tercih etmesi imalatçılarında yönelimini hızlandırmaktadır. Avrupa ülkelerinde ciddi tüketimi olan bira satımında PET şişe tercihi hızla artmakta olup önümüzdeki dönemde talep artışının hızlanması beklentisini yaratmaktadır. PET şişe ve ambalaj sektörünün talep artış hızı, tekstil sektöründen daha fazladır.
PTA’nın günümüzde geniş kullanım bulduğu diğer alanlar ise şöyledir:
Polyester filmler, motor bobinaj yalıtımı, devre kartı perdahları, görüntü ve ses kayıt bantları, rüzgâr sörfü tahtaları, sıcak hava balonları ve hatta banknotlara kadar ambalajlama ve elektriksel uygulamalarda yaygınlıkla kullanılmaktadır.
PTA ayrıca yapıştırıcılar, kaplama maddeleri ve lak üretimi için ara madde olarak tüketilir.
Yorum yap