4.3 Doğrulama

Doğrulama, içme suyu tedarik zincirinin genel performansını ve tüketicilere sağlanan içme suyunun güvenliğini son bir kontrol sağlar. Doğrulama, denetim kurumu tarafından yapılmalıdır; su tedarikçileri de içsel doğrulama programları yürütebilir. Mikrobiyal doğrulama için, testler genellikle arıtılmış su ve dağıtımda bulunan suda fekal indikatör bakteri için yapılır. Kimyasal güvenliğin doğrulanması için, endişe verici kimyasallar için testler, arıtma sonunda, dağıtımda veya tüketim noktasında (konsantrasyonların dağıtımda değişme olasılığına bağlı olarak) yapılabilir.

İçme suyu sisteminin tek tek bileşenlerinin performansının operasyonel izlenmesine ek olarak, sistemin bir bütün olarak güvenli bir şekilde çalıştığından emin olmak için son doğrulama yapılması gereklidir. Doğrulama, bir ülkedeki idari rejime bağlı olarak, tedarikçi tarafından, bağımsız bir otorite tarafından veya bunların bir kombinasyonu tarafından gerçekleştirilebilir. Genellikle, fekal indikatör organizmalar ve tehlikeli kimyasallar için testler yapmanın yanı sıra, WSP’lerin amaçlandığı şekilde uygulandığını ve etkili bir şekilde çalıştığını denetlemeyi içerir.

Trihalometanlar ve haloasetik asitler en yaygın DBP’lerdir ve içme suyunda en yüksek konsantrasyonlarda bulunur. Birçok durumda, geniş bir dizi ilgili klorlu DBP’nin konsantrasyonunu yansıtan uygun bir ölçü olarak hizmet edebilirler. Örneklem alma sıklığı, daha fazla bilgi almaktan elde edilen faydalar ile maliyetler arasında bir denge kurma ihtiyacını yansıtmalıdır. Örneklem alma sıklıkları genellikle servis edilen nüfusa veya sağlanan su hacmine göre belirlenir, artan nüfus riskini yansıtmak içindir. Ayrı ayrı özellikler için test sıklığı da değişkenliğe bağlı olacaktır.

Mikrobiyal bileşenler için en sık, kimyasal bileşenler için daha az sıklıkta örneklem alma ve analiz gereklidir. Bunun nedeni, kısa süreli mikrobiyal kontaminasyonun bile tüketicilerde doğrudan hastalığa yol açabilmesi, ancak spesifik bir olay olmadığı durumlarda (örneğin, arıtma tesisinde kimyasal aşırı doz) akut sağlık endişesi oluşturacak kimyasal kontaminasyon olaylarının nadir olmasıdır. Arıtmadan çıkan su için örneklem alma sıklığı, su kaynağının kalitesine ve arıtma türüne bağlıdır.

Su kalite hedeflerini karşılamayan sonuçlara yanıt vermek için planlar geliştirilmelidir. Bunlar, uyumsuzluğun nedeninin araştırılmasını ve gerekli durumlarda haşlanma uyarıları gibi düzeltici önlemleri içermelidir. Hedefleri karşılayamama tekrarı, WSP’nin gözden geçirilmesine ve iyileştirme planlarının geliştirilmesine yol açmalıdır.

Bu bölüm, içme suyu güvenliğini doğrulamak için kullanılan yöntemler ve prosedürler hakkında bilgi sağlar. Aşağıdaki noktaları akılda tutmak önemlidir:

• Doğrulama, bir WSP’nin etkinliğinin son bir kontrolüdür.
• Doğrulama, denetim kurumu tarafından yapılmalıdır, ancak su tedarikçileri de içsel doğrulama programları yürütebilir.
• Mikrobiyal ve kimyasal güvenlik için farklı doğrulama yöntemleri kullanılır.
• Örneklem alma sıklığı, risk ve maliyetleri dikkate alarak belirlenmelidir.
• Su kalite hedeflerini karşılamayan sonuçlara uygun yanıt vermek önemlidir.

Doğrulama, güvenli ve sağlıklı içme suyu sağlamak için önemli bir süreçtir. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygulanabilir stratejileri benimseyerek, içme suyu güvenliğinizin en üst düzeyde kalmasına katkıda bulunabilirsiniz.

4.3.1 Mikrobiyal Su Kalitesi

İçme suyunun mikrobiyal kalitesinin doğrulanması, genellikle Escherichia coli’nin fekal kirlenmenin bir göstergesi olarak test edilmesini içerir. Pratikte, birçok durumda termotolerant koliform bakteri için test yapmak kabul edilebilir bir alternatif olabilir. E. coli faydalı olsa da, sınırlamaları vardır. Bağırsak virüsleri ve protozoalar dezenfeksiyona daha dirençlidir; bu nedenle, E. coli’nin yokluğu mutlaka bu organizmalardan arındırılmış olduğunu göstermez. Belirli koşullar altında, bakteriyofajlar ve/veya bakteri sporları gibi daha dirençli göstergelerin dahil edilmesi düşünülmelidir (bkz. Bölüm 7.4).

Tedarikteki suyun mikrobiyal kalitesinin doğrulanması, kontaminasyonu tespit etme olasılığını en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmalıdır. Bu nedenle, örnekleme, dağıtımda su kalitesinin potansiyel farklılıklarını hesaba katmalıdır. Bu, normalde kirlenme olasılığının arttığı yerleri ve zamanları dikkate almayı gerektirecektir. Fekal kontaminasyon, boru dağıtım sistemi boyunca eşit olarak dağılmayacaktır. Su kalitesinin iyi olduğu sistemlerde, toplanan az sayıda örnekte fekal indikator bakteri tespit etme olasılığını önemli ölçüde azaltır. Başlangıçta çoğunlukla fekal indikator bakteri için negatif sonuçlar veren sistemlerde, daha sık varlık/yokluk testi kullanarak kontaminasyon tespit etme şansı artırılabilir. Varlık/yokluk testi, nicel yöntemlerden daha basit, daha hızlı ve daha az masraflı olabilir. Varlık/yokluk ve nicel yöntemlerin karşılaştırmalı çalışmaları, varlık/yokluk yöntemlerinin fekal indikator bakterilerin tespitini maksimize edebileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, varlık/yokluk testi yalnızca gösterge organizmalar için testlerin çoğunluğunun negatif sonuç verdiği bir sistemde uygun olur. Su ne kadar sıklıkla fekal indikatör organizmalar açısından incelenirse, kontaminasyonun tespit edilmesi o kadar olasıdır. Basit bir yöntemle sık sık inceleme, karmaşık bir test veya test serisi ile daha az sıklıkta yapılan incelemeden daha değerlidir.

Kirlenme türü ve olasılığı mevsimsel olarak, yağmurla ve diğer yerel koşullarla birlikte değişebilir. Örneklem normalde rastgele olmalı, ancak salgınlar, su baskınları veya acil operasyonlar sırasında veya tedarik kesintileri veya onarım çalışmaları sonrasında artırılmalıdır. İçme suyunun mikrobiyal kalitesinin doğrulanması için önerilen minimum örnek sayısı Tablo 4.4’te gösterilmiştir.

Bu bölüm, içme suyunun mikrobiyal kalitesini doğrulamak için kullanılan yöntemleri ve prosedürleri açıklamaktadır. Aşağıdaki noktaları akılda tutmak önemlidir:

• Escherichia coli, fekal kirlenmenin bir göstergesidir.
• Termotolerant koliform bakteri, birçok durumda E. coli’ye iyi bir alternatiftir.
• Daha dirençli göstergeler, belirli koşullar altında kullanılabilir.
• Örneklem alma, kontaminasyonu tespit etme olasılığını en üst düzeye çıkarmak için tasarlanmalıdır.
• Daha sık testler, kontaminasyonu tespit etme şansını artırabilir.

Mikrobiyal kalitenin doğrulanması, güvenli içme suyu sağlamak için önemli bir adımdır. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygun stratejileri uygulayarak, içme suyunuzun mikrobiyal olarak güvenli olduğundan emin olabilirsiniz.

4.3.2 Kimyasal Su Kalitesi

Kimyasal doğrulamanın geliştirilmesinde ele alınması gereken konular arasında uygun analiz tesislerinin kullanılabilirliği, analizlerin maliyeti, numunelerin olası bozulması, kirleticinin stabilitesi, kirleticinin çeşitli tedariklerde ortaya çıkma olasılığı, izleme için en uygun nokta ve örnekleme sıklığı yer almaktadır. Belirli bir kimyasal için, örneklemenin yeri ve sıklığı, ana kaynakları (bkz. Bölüm 8) ve konsantrasyonundaki değişime göre belirlenecektir. Zamanla konsantrasyonda önemli bir değişiklik olmayan maddeler, önemli ölçüde değişebilecek maddelere göre daha az sıklıkta örnekleme gerektirir. Birçok durumda, kaynak su kalitesinin yılda bir kez veya daha az analiz edilmesi yeterli olabilir, özellikle konsantrasyonları doğal olarak yavaş değişen kararlı yeraltı sularında endişe verici maddeler için geçerlidir. Doğal olarak oluşan maddelerin konsantrasyonları yüzey sularında daha değişken olabilir ve bu nedenle yüzey sular, kirleticiye ve önemine bağlı olarak daha fazla sayıda örnekleme gerektirebilir.

Tablo 4.4 Dağıtım sistemlerinde dışkı göstergesi testi için önerilen minimum numune sayıları

Su temini türü ve nüfusa	Yıllık toplam numune sayısı
Nokta kaynakları	3 ila 5 yıllık döngüler boyunca tüm kaynaklardan aşamalı örnekleme (maksimum)
Borulu sarf malzemeleri
<5000	12
5000–100 000	5000 nüfus başına 12
>100 000–500 000	10.000 nüfus başına 12 artı ek 120 örnek
>500 000	50.000 nüfus başına 12 artı ilave 600 örnek

aOperasyonel ve doğrulama izlemenin bir parçası olarak klor, bulanıklık ve pH gibi parametreler daha sık test edilmelidir.

Örneklem alma yerleri, incelenen su kalitesi özelliğine bağlı olacaktır. Konsantrasyonları teslimat sırasında değişmeyen bileşenler için arıtma tesisinde veya dağıtım sisteminin başında örnekleme yeterli olabilir. Ancak, dağıtım sırasında konsantrasyonları değişebilen bileşenler için, örnekleme, belirli maddenin davranışı veya kaynağı dikkate alınarak yapılmalıdır. Numuneler, dağıtım sisteminin uç kısımları yakınındaki noktaları ve evlerde ve büyük çoklu işgalli binalarda şebeke bağlantılarına doğrudan bağlı muslukları içermelidir. Örneğin, kurşun, tüketicilerin musluklarında örneklenmelidir, çünkü kurşun kaynağı genellikle bina içindeki servis bağlantıları veya borulardır. Daha fazla bilgi için, Destek Belgeleri Kimyasal içme suyu güvenliği ve İçme suyu kalite yönetmelikleri ve standartlarının geliştirilmesi (Ek 1) konularına bakın.

Bu bölüm, içme suyunun kimyasal kalitesini doğrulamak için kullanılan yöntemleri ve prosedürleri açıklamaktadır. Aşağıdaki noktaları akılda tutmak önemlidir:

• Kimyasal doğrulama, çeşitli faktörleri dikkate almalıdır.
• Örneklem alma yeri ve sıklığı, kirleticinin kaynağına ve davranışına bağlıdır.
• Doğal olarak oluşan maddeler, daha az sıklıkta örnekleme gerektirebilir.
• Bazı kirleticiler için, tüketicilerin musluklarında örnekleme gereklidir.

Kimyasal kalitenin doğrulanması, güvenli içme suyu sağlamak için önemli bir adımdır. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygun stratejileri uygulayarak, içme suyunuzun kimyasal olarak güvenli olduğundan emin olabilirsiniz.

4.3.3 Kaynak Suları

Kaynak sularının doğrulama testi, özellikle su arıtımı olmadığında büyük önem taşımaktadır. Ayrıca arıtma sürecinin başarısız olması durumunda veya su kaynaklı bir hastalık salgınının araştırılmasının bir parçası olarak da yararlı olacaktır. Test sıklığı, örneklemenin yapılma nedenine bağlı olacaktır. Test sıklığı aşağıdakiler gibi olabilir:

• Düzenli: Doğrulama testinin sıklığı, birkaç faktöre bağlı olarak değişecektir. Bunlar arasında tedarik edilen topluluğun büyüklüğü, içme suyunun kalitesinin güvenilirliği veya arıtma derecesi ve yerel risk faktörlerinin varlığı yer alır.
• Zaman zaman: Örneğin, rasgele veya topluluk tarafından yönetilen içme suyu kaynaklarına yapılan ziyaretler sırasında.
• Kaynak suyu kalitesinin düşmesinden sonra artırılmış: Tahmin edilebilir olaylar, acil durumlar veya arıtmada bir atılım potansiyelini artırması muhtemel plan dışı olaylar (örneğin, bir selden sonra, akarsu yukarı dökülmeler) sonucunda.

Yeni bir içme suyu kaynağı devreye alınmadan önce, benzer kaynaklardan gelen verilerin gözden geçirilmesi veya kaynağın risk değerlendirmesi sonucunda potansiyel olarak mevcut olduğu belirlenen parametreler dahil olmak üzere daha geniş bir analiz yelpazesi gerçekleştirilmelidir.

Bu bölüm, kaynak suyunun kalitesini doğrulamak için kullanılan yöntemleri ve prosedürleri açıklamaktadır. Aşağıdaki noktaları akılda tutmak önemlidir:

• Kaynak suyu doğrulama testi, arıtma olmayan sistemlerde kritiktir.
• Test sıklığı, ihtiyaçlara ve risk faktörlerine göre belirlenir.
• Yeni kaynaklar devreye alınmadan önce daha kapsamlı analizler gereklidir.

Kaynak suyu kalitesinin doğrulanması, güvenli içme suyu sağlamak için önemli bir adımdır. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygun stratejileri uygulayarak, kaynağınızın suyunun kalitesini koruyabilirsiniz.

4.3.4 Boru Dağıtım Sistemleri

Örneklem alma noktalarının seçimi, bireysel su tedarikine bağlı olacaktır. Patojenlerin oluşturduğu halk sağlığı riskinin ve dağıtım sistemleri boyunca kontaminasyon potansiyelinin doğası, mikrobiyal analiz (ve klor kalıntısı, pH ve bulanıklık gibi ilgili parametreler) için numunelerin toplanmasının genellikle sık ve farklı noktalardan yapılması gerektiği anlamına gelir. Boru ve tesisat malzemelerinden kaynaklanan ve doğrudan düzenleme yoluyla kontrol edilmeyen kimyasal bileşenler ve dağıtımda konsantrasyonları değişen bileşenler (örneğin trihalometanlar) için örnekleme noktaları ve sıklığının dikkatli bir şekilde düşünülmesi gereklidir. Dağıtım sistemlerinde katmanlı rastgele örnekleme kullanımının etkili olduğu kanıtlanmıştır.

Bu bölüm, boru dağıtım sistemlerinde su kalitesinin doğrulanması için kullanılan yöntemleri ve prosedürleri açıklamaktadır. Aşağıdaki noktaları akılda tutmak önemlidir:

• Örneklem alma noktaları, bireysel su tedariğine ve risk faktörlerine göre belirlenir.
• Mikrobiyal analiz için sık ve farklı noktalardan örnekleme gereklidir.
• Boru ve tesisat kaynaklı kimyasal bileşenler için özel dikkat gerekir.
• Dağıtımda konsantrasyonları değişen bileşenler için stratejik örnekleme gereklidir.

4.3.5 Topluluk Tarafından Yönetilen Sistemler

Bir topluluk içme suyu sisteminin performansının doğru bir şekilde değerlendirilmesi için bir dizi faktör dikkate alınmalıdır. İçme suyu sistemlerinin gözetimi ve kalite kontrolü için ulusal stratejiler geliştirmiş bazı ülkeler, topluluk, bölge ve ulusal düzeylerde uygulama için kantitatif hizmet göstergeleri (yani kalite, miktar, erişimlilik, kapsam, karşılanabilirlik ve süreklilik) benimsemiştir. Bu göstergeler genellikle kritik mikrobiyal kalite parametrelerini (normalde E. coli, klor, bulanıklık ve pH) içerir ve bir sağlık kontrolü yapılmasını gerektirir. Bu testler için yöntemler standartlaştırılmalı ve onaylanmalıdır. Saha test kitlerinin referans veya standart yöntemlere karşı performans açısından doğrulanması ve doğrulama testlerinde kullanım için onaylanması önerilir. Hizmet göstergeleri birlikte, topluluk içme suyu kaynakları için hedefler belirlemek için bir temel oluşturur. İçme suyu kaynaklarının yeterliliğine ilişkin kantitatif bir rehber olarak hizmet ederler ve tüketicilere genel hizmetin kalitesi ve dolayısıyla sağlanan halk sağlığı koruması derecesi hakkında objektif bir ölçüm sunarlar. Topluluk içme suyu kaynaklarının periyodik testleri ve sağlık kontrolleri, tipik olarak gözetim ajansı tarafından yapılmalı ve mikrobiyal tehlikeleri ve bilinen problem kimyasalları değerlendirmelidir (bkz. Bölüm 5). Sık örnekleme yapılması pek mümkün değildir, bu nedenle bir yaklaşım, her kaynağın her 3-5 yılda bir ziyaret edilmesini sağlayan kapsamlı bir ziyaret programıdır. Temel amaç, bireysel içme suyu kaynaklarının uyumluluğunu değerlendirmekten çok stratejik planlama ve politikalara bilgi vermektir. Tüm kaynakların kimyasal kalitesinin kapsamlı analizinin, devreye alınmadan önce en azından yapılması ve ardından tercihen her 3-5 yılda bir tekrarlanması önerilir. Topluluk kaynakları için örnekleme programlarının tasarımı ve örnekleme sıklığı hakkında tavsiyeler, 1997 yılında yayınlanan “Topluluk Tesislerinin Gözetimi ve Kontrolü” başlıklı ciltte yer almaktadır (WHO, 1997).

Önemli noktalar:

• Topluluk sistemlerinin değerlendirmesi, hizmet göstergelerine dayanarak yapılmalıdır.
• Mikrobiyal kalite ve bilinen problem kimyasalları değerlendirilmelidir.
• Sık örnekleme genellikle mümkün değildir, bu nedenle kapsamlı ziyaret programı önerilir.
• Tüm kaynakların kimyasal kalitesinin kapsamlı analizi önerilir.

Topluluk tarafından yönetilen içme suyu sistemlerinin doğrulaması, güvenli içme suyu sağlamak için önemlidir. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygun stratejileri uygulayarak, topluluğunuzun suyunun kalitesini koruyabilirsiniz.

4.3.6 Kalite Güvence ve Kalite Kontrol

İçme suyu kalitesi verilerinin üretimiyle bağlantılı tüm faaliyetler için uygun kalite güvence ve analitik kalite kontrol prosedürleri uygulanmalıdır. Bu prosedürler, verilerin amaca uygun olmasını —başka bir deyişle, elde edilen sonuçların yeterli doğruluğa sahip olmasını— sağlar. Amaca uygunluk veya yeterli doğruluk, su kalitesi izleme programında tanımlanacak ve verilerin doğruluğu ve hassasiyeti hakkında bir ifade içerecektir. İçme suyundaki izlemede muhtemelen çok çeşitli maddeler, yöntemler, ekipmanlar ve doğruluk gereksinimleri yer alacağından, analitik kalite kontrolünün birçok ayrıntılı ve pratik yönü ele alınmaktadır. Bunlar, bu yayının kapsamı dışındadır. Analitik laboratuvarlar için bir kalite güvence programının tasarımı ve uygulanması, Su kalitesi izleme: Tatlı su kalitesi çalışmaları ve izleme programlarının tasarımı ve uygulanmasına pratik bir rehber (Bartram & Ballance, 1996) başlıklı çalışmada ayrıntılı olarak açıklanmıştır. İlgili bölüm, analitik laboratuvarlarda kalite yönetimi için bir çerçeve sağlayan standart ISO/IEC 17025:2005, Test ve kalibrasyon laboratuvarlarının yeterlilik için Genel şartlar ile ilgilidir. Örneklem alma konusunda rehberlik, Tablo 4.5’te listelenen Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) standartlarında verilmektedir.

4.3.7 Su Güvenlik Planları

Su kalitesinin test edilmesinin yanı sıra, doğrulama, WSP’lerin doğru tasarlandığını, doğru uygulandığını ve etkili olduğunu göstermek için planların denetimini içermelidir. Dikkate alınması gereken faktörler şunlardır:

• Tüm önemli tehlikeler ve tehlikeli olaylar tanımlanmıştır;
• Uygun kontrol önlemleri dahil edilmiştir;
• Uygun operasyonel izleme prosedürleri oluşturulmuştur;
• Uygun operasyonel sınırlar tanımlanmıştır;
• Düzeltme önlemleri belirlenmiştir;
• Uygun doğrulama izleme prosedürleri oluşturulmuştur.

Denetimler, iç veya dış incelemeler kapsamında gerçekleştirilebilir ve bağımsız otoriteler tarafından yapılan gözetimin bir parçası olabilir. Denetim hem değerlendirme hem de uyumluluk kontrolü işlevi görebilir. Daha fazla bilgi, Destek Belgesi Su Güvenlik Planlarının Denetimi için pratik rehber (Ek 1) başlıklı çalışmada bulunabilir.

Önemli noktalar:

• WSP’lerin doğrulaması, su kalitesi testinden daha fazlasını içerir.
• Doğrulama, planların tasarımı, uygulanması ve etkinliğini değerlendirir.
• Denetim, iç veya dış incelemelerin bir parçası olarak gerçekleşebilir.
• Denetim, değerlendirme ve uyumluluk kontrolü işlevi görebilir.

Su güvenlik planlarının doğrulaması, güvenli içme suyu sağlamak için kritik öneme sahiptir. Bu bölümü dikkatlice okuyarak ve uygun prosedürleri uygulayarak, WSP’lerinizin etkinliğini doğrulayabilirsiniz.

Kısaltmaların İngilizce ve Türkçe Anlamları

• 2,4-D: 2,4-dichlorophenoxyacetic acid – 2,4-D: 2,4-diklorofenoksiasetik asit
• 2,4-DB: 2,4-dichlorophenoxybutyric acid – 2,4-DB: 2,4-diklorofenoksibutirik asit
• 2,4-DP: dichlorprop – 2,4-DP: diklorprop
• 2,4,5-T: 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid – 2,4,5-T: 2,4,5-triklorofenoksiasetik asit
• 2,4,5-TP: 2,4,5-trichlorophenoxy propionic acid; fenoprop – 2,4,5-TP: 2,4,5-triklorofenoksi propiyonik asit; fenoprop
• AAS: atomic absorption spectrometry – AAS: atomik absorpsiyon spektrometresi
• Absor: absorptiometry – Absor: absorpsiyometri
• ADI: acceptable daily intake – ADI: kabul edilebilir günlük alım miktarı
• AES: atomic emission spectrometry – AES: atomik emisyon spektrometresi
• AIDS: acquired immunodeficiency syndrome – AIDS: Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu
• AMPA: aminomethylphosphonic acid – AMPA: aminometilfosfonik asit
• ARfD: acute reference dose – ARfD: akut referans dozu
• ATX: anatoxin – ATX: anatoksin
• BDCM: bromodichloromethane – BDCM: bromodiklorometan
• BMD: benchmark dose – BMD: referans dozu
• BMDL: lower confidence limit on the benchmark dose – BMDL: kıyaslama dozunda daha düşük güven sınırı
• BMDLx: lower 95% confidence limit on the benchmark dose for an x% response – BMDLx: %x yanıt için referans dozda %95’lik daha düşük güven sınırı
• BTEX: benzene, toluene, ethylbenzene and xylenes – BTEX: benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler
• Bti: Bacillus thuringiensis israelensis – Bti: Bacillus thuringiensis israelensis
• bw: body weight – bw: vücut ağırlığı
• CAS: Chemical Abstracts Service – CAS: Kimyasal Özetler Hizmeti
• Col: colorimetry – Col: kolorimetri
• CPVC: chlorinated polyvinyl chloride – CPVC: klorlu polivinil klorür
• CSAF: chemical-specific adjustment factor – CSAF: kimyasala özgü ayarlama faktörü
• Ct: product of disinfectant concentration and contact time – Ct: dezenfektan konsantrasyonunun ve temas süresinin çarpımı
• CYN: cylindrospermopsin – CYN: silindirdrospermopsin
• DAEC: diffusely adherent E. coli – DAEC: yaygın olarak yapışan E. coli
• DALY: disability-adjusted life year – DALY: engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı
• DBCM: dibromochloromethane – DBCM: dibromoklorometan
• DBCP: 1,2-dibromo-3-chloropropane – DBCP: 1,2-dibromo-3-kloropropan
• DBP: disinfection by-product – DBP: dezenfeksiyon yan ürünü
• DCA: dichloroacetic acid – DCA: dikloroasetik asit
• DCB: dichlorobenzene – DCB: diklorobenzen
• DCP: dichloropropane – DCP: dikloropropan
• DDT: dichlorodiphenyltrichloroethane – DDT: diklorodifeniltrikloroetan
• DEHA: di(2-ethylhexyl)adipate – DEHA: di(2-etilheksil)adipat
• DEHP: di(2-ethylhexyl)phthalate – DEHP: di(2-etilheksil)ftalat
• DNA: deoxyribonucleic acid – DNA: deoksiribonükleik asit
• DPD: N,N-diethyl-1,4-phenylenediamine sulfate – DPD: N,N-dietil-1,4-fenilendiamin sülfat
• EAAS: electrothermal atomic absorption spectrometry – EAAS: elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi
• EAEC: enteroaggregative E. coli – EAEC: enteroagregatif E. coli
• ECD: electron capture detector – ECD: elektron yakalama dedektörü
• EDTA: ethylenediaminetetraacetic acid; edetic acid – EDTA: etilendiamintetraasetik asit; edetik asit
• EHEC: enterohaemorrhagic E. coli – EHEC: enterohemorajik E. coli
• EIEC: enteroinvasive E. coli – EIEC: enteroinvazif E. coli
• ELISA: enzyme-linked immunosorbent assay – ELISA: enzime bağlı immünosorbent tahlili
• EPEC: enteropathogenic E. coli – EPEC: enteropatojenik E. coli
• ETEC: enterotoxigenic E. coli – ETEC: enterotoksijenik E. coli
• F₀: parental generation – F₀: ebeveyn nesli
• F₁: first filial generation – F₁: ilk evlat nesli
• FAAS: flame atomic absorption spectrometry – FAAS: alevli atomik absorpsiyon spektrometresi
• FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
• FD: fluorescence detector – FD: floresans dedektörü
• FID: flame ionization detector – FID: alev iyonizasyon dedektörü
• FPD: flame photodiode detector – FPD: alev fotodiyot dedektörü
• GAC: granular activated carbon – GAC: granüler aktif karbon
• GC: gas chromatography – GC: gaz kromatografisi
• GL: guidance level (used for radionuclides in drinking-water) – GL: kılavuz seviyesi (içme suyundaki radyonüklidler için kullanılır)
• GV: guideline value – GV: kılavuz değer
• HAA: haloacetic acid – HAA: haloasetik asit
• HAV: hepatitis A virus – HAV: hepatit A virüsü
• HCB: hexachlorobenzene – HCB: heksaklorobenzen
• HCBD: hexachlorobutadiene – HCBD: hekzaklorobutadien
• HCH: hexachlorocyclohexane – HCH: hekzaklorosikloheksan
• HEV: hepatitis E virus – HEV: hepatit E virüsü
• HIV: human immunodeficiency virus – HIV: insan bağışıklık yetersizliği virüsü
• HPC: heterotrophic plate count – HPC: heterotrofik plaka sayısı
• HPLC: high-performance liquid chromatography – HPLC: yüksek performanslı sıvı kromatografisi
• IARC: International Agency for Research on Cancer – IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı
• IC: ion chromatography – IC: iyon kromatografisi
• ICP: inductively coupled plasma – ICP: indüktif olarak eşleşmiş plazma
• ICRP: International Commission on Radiological Protection – ICRP: Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu
• IDC: individual dose criterion – IDC: bireysel doz kriteri
• IPCS: International Programme on Chemical Safety – IPCS: Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı
• IQ: intelligence quotient – IQ: zeka bölümü
• ISO: International Organization for Standardization – ISO: Uluslararası Standardizasyon Örgütü
• JECFA: Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JECFA: Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi
• JMPR: Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues – JMPR: Pestisit Kalıntılarına İlişkin FAO/WHO Ortak Toplantısı
• LC: liquid chromatography – LC: sıvı kromatografisi
• LOAEL: lowest-observed-adverse-effect level – LOAEL: gözlemlenen en düşük yan etki düzeyi
• LRV: log₁₀ reduction value – LRV: log₁₀ azaltma değeri
• MC: microcystin – MC: mikrosistin
• MCB: monochlorobenzene – MCB: monoklorobenzen
• MCPA: 4-(2-methyl-4-chlorophenoxy)acetic acid – MCPA: 4-(2-metil-4-klorofenoksi)asetik asit
• MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-chloro-o-tolyloxy)butyric acid; 4-(4-chloro2 methylphenoxy)butanoic acid – MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-kloro-o-toliloksi)bütirik asit; 4-(4-kloro2 metilfenoksi)bütanoik asit
• MCPP: 2(2-methyl-chlorophenoxy) propionic acid; mecoprop – MCPP: 2(2-metil-klorofenoksi) propiyonik asit; mekoprop
• MDL: method detection limit – MDL: yöntem tespit limiti
• MMT: methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl – MMT: metilsiklopentadienil manganez trikarbonil
• MS: mass spectrometry – MS: kütle spektrometresi
• MS/MS: tandem mass spectrometry – MS/MS: tandem kütle spektrometresi
• MTBE: methyl tertiary-butyl ether – MTBE: metil üçüncül-bütil eter
• MX: 3-chloro-4-dichloromethyl-5-hydroxy-2(5H)-furanone – MX: 3-kloro-4-diklorometil-5-hidroksi-2(5H)-furanon
• NDMA N-nitrosodimethylamine – NDMA N-nitrosodimetilamin
• NOAEL: no-observed-adverse-effect level – NOAEL: advers etkinin gözlemlenmediği düzey
• NOEL: no-observed-effect level – NOEL: etki gözlemlenmeyen düzey
• NTA: nitrilotriacetic acid – NTA: nitrilotriasetik asit
• NTP: National Toxicology Program (USA) – NTP: Ulusal Toksikoloji Programı (ABD)
• NTU: nephelometric turbidity unit – NTU: nefelometrik bulanıklık birimi
• PAC: powdered activated carbon – PAC: toz aktif karbon
• PAH: polynuclear aromatic hydrocarbon – PAH: polinükleer aromatik hidrokarbon
• PCE: tetrachloroethene – PCE: tetrakloroeten
• PCP: pentachlorophenol – PCP: pentaklorofenol
• PCR: polymerase chain reaction – PCR: polimeraz zincir reaksiyonu
• PD: photoionization detector – PD: fotoiyonizasyon dedektörü
• PDA: photodiode array – PDA: fotodiyot dizisi
• PMTDI: provisional maximum tolerable daily intake – PMTDI: geçici maksimum tolere edilebilir günlük alım miktarı
• PPA: protein phosphatase assay – PPA: protein fosfataz tahlili
• PT: purge and trap – PT: arındır ve tuzağa düşür
• PTDI: provisional tolerable daily intake – PTDI: geçici tolere edilebilir günlük alım
• PTMI: provisional tolerable monthly intake – PTMI: geçici tolere edilebilir aylık alım
• PTWI: provisional tolerable weekly intake – PTWI: geçici tolere edilebilir haftalık alım
• PVC: polyvinyl chloride – PVC: polivinil klorür
• QMRA: quantitative microbial risk assessment – QMRA: niceliksel mikrobiyal risk değerlendirmesi
• RNA: ribonucleic acid – RNA: ribonükleik asit
• SI: Système international d’unités (International System of Units) – SI: Système uluslararası d’unités (Uluslararası Birim Sistemi)
• SODIS: solar water disinfection – SODIS: güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu
• STX: saxitoxin – STX: saksitoksin
• sp.: species (singular) – sp.: türler (tekil)
• spp.: species (plural) – spp.: türler (çoğul)
• subsp.: subspecies (singular) – subsp.: alt tür (tekil)
• TBA: terbuthylazine – TBA: terbutilazin
• TCB: trichlorobenzene – TCB: triklorobenzen
• TCE: trichloroethene – TCE: trikloroeten
• TCU: true colour unit – TCU: gerçek renk birimi
• TD₀₅: tumorigenic dose05 , the dose associated with a 5% excess incidence of tumours in experimental animal studies – TD₀₅: tümörijenik doz₀₅, deneysel hayvan çalışmalarında tümör vakalarının %5 fazla olmasıyla ilişkili doz
• TDI: tolerable daily intake – TDI: tolere edilebilir günlük alım miktarı
• TDS: total dissolved solids – TDS: toplam çözünmüş katılar
• THM: trihalomethane – THM: trihalometan
• TID: thermal ionization detector; total indicative dose – TID: termal iyonizasyon dedektörü; toplam gösterge dozu
• UF: uncertainty factor – UF: belirsizlik faktörü
• UN: United Nations – BM: Birleşmiş Milletler
• UNICEF: United Nations Children’s Fund – UNICEF: Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
• UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation – UNSCEAR: Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
• USA: United States of America – ABD: Amerika Birleşik Devletleri
• UV: ultraviolet – UV: ultraviyole
• UVPAD: ultraviolet photodiode array detector – UVPAD: ultraviyole fotodiyot dizisi dedektörü
• WHO: World Health Organization – DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
• WHOPES: World Health Organization Pesticide Evaluation Scheme – WHOPES: Dünya Sağlık Örgütü Pestisit Değerlendirme Planı
• WSP: water safety plan – WSP: su güvenliği planı
• YLD: years of healthy life lost in states of less than full health (i.e. years lived with a disability) – YLD: Sağlığın tam olmadığı durumlarda kaybedilen sağlıklı yaşam yılları (yani engellilikle geçirilen yıllar)
• YLL: years of life lost by premature mortality – YLL: Erken ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları