Yalnızca güvenli değil, aynı zamanda görünüm, tat ve koku açısından da kabul edilebilir içme suyu sağlanması büyük önem taşımaktadır. Estetik açıdan kabul edilemez su, tüketicilerin güvenini azaltacak, şikayetlere yol açacak ve daha da önemlisi, daha az güvenli kaynaklardan su kullanımına yol açabilir. Tüketicilerin içme suyunun güvenliğini kendileri değerlendirme imkanları büyük ölçüde yoktur, ancak içme suyu temini ve tedarikçilerine yönelik tutumları, kendi duyularıyla algılayabildikleri su kalitesi yönlerinden önemli ölçüde etkilenecektir. Tüketicilerin, doğrudan sağlık açısından bir sonuç doğurmasa dahi kirli veya renksiz görünen veya hoş olmayan bir tadı veya kokusu olan suya şüpheyle bakması doğaldır.
Sağlık açısından endişe uyandıran bazı maddeler, içme suyunun tadını, kokusunu veya görünümünü etkileyerek, normalde sağlık açısından endişe duyulan konsantrasyonlardan önemli ölçüde daha düşük konsantrasyonlarda suyun reddedilmesine yol açar. Tüketicilerin itiraz ettiği konsantrasyon değişkendir ve bireysel ve yerel faktörlere bağlıdır; bunlara topluluğun alışkın olduğu su kalitesi ve çeşitli sosyal, çevresel ve kültürel faktörler dahildir. Olumsuz sağlık etkileri ile doğrudan bağlantısı olmayan, su kalitesini etkileyen bileşenler için kılavuz değerleri belirlenmemiştir. Bununla birlikte, bazı maddeler için, tüketicilerin onları tat veya koku yoluyla algılayabilme yeteneğinde çok geniş bir yelpaze olduğundan, içme suyunda kılavuz değerinden çok daha düşük konsantrasyonlarda tat veya kokuya neden olabilecekleri için kılavuz değerleri belirlenmiştir. Bunlar kesin sayılar değildir ve tatlar veya kokular, bireysel ve yerel koşullara bağlı olarak tüketiciler tarafından daha düşük veya daha yüksek seviyelerde algılanabilir.
İçme suyunun görünümü, tadı ve kokusu tüketici tarafından kabul edilebilir olmalıdır. Estetik açıdan kabul edilemez su, potansiyel olarak daha az güvenli, ancak estetik açıdan daha kabul edilebilir kaynaklardan su kullanımına yol açabilir.
Mevcut veya önerilen su arıtma ve dağıtım uygulamalarının içme suyunun kabul edilebilirliğini etkileyip etkilemeyeceğini göz önünde bulundurmak ve kabul edilebilirlik ve sağlık açısından sorun riskini en aza indirmek için değişiklikleri ve işlemleri yönetmek önemlidir. Örneğin, düzgün yönetilmeyen kloraminasyon, içme suyunda kabul edilemez tat ve kokuya neden olabilecek trikloramin oluşumuna yol açabilir. Diğer sorunlar, dağıtım sistemlerinde akışın bozulması veya değiştirilmesi sırasında iç boru tortularının ve biyofilmlerin bozulması gibi dolaylı olabilir.
Sağlık açısından endişe uyandıran ancak suyun kabul edilebilirliğini etkileyecek şekilde içme suyunda bulunan, normalde sağlık açısından endişe duyulan konsantrasyonlardan önemli ölçüde daha düşük konsantrasyonlarda suyun reddedilmesine yol açacak düzeyde etkiye sahip maddeleri doğrudan düzenlemek veya izlemek genellikle uygun değildir. Bunun yerine, bu maddeler, suyun tüketicilerin çoğunluğu tarafından kabul edilebilir olması yönündeki genel bir gereklilik ile ele alınabilir. Bu tür maddeler için genellikle resmi bir kılavuz değeri türetilmez, ancak sorunlarla karşılaşıldığında ihtiyaç duyulan tepkiyi değerlendirmeye yardımcı olmak ve bazı durumlarda sağlık yetkililerine ve tüketicilere olası sağlık riskleri konusunda güvence vermek amacıyla sağlık temelli bir değer türetilir. Kılavuz değerleri tablolarında, sağlık temelli kılavuz değerlerinin türetildiği kimyasallar için, kılavuz değeri “C” ile belirtilmiştir ve bir dipnotta açıklanmıştır ki bu, madde sağlık açısından önemli olsa da suyun normalde tüketiciler tarafından sağlık temelli kılavuz değerinin çok altında konsantrasyonlarda reddedileceğini belirtir. Bu tür maddelerin izlenmesi, tüketici şikayetlerine yanıt olarak yapılmalıdır.
Tat ve koku, doğal inorganik ve organik kimyasal kirleticilerden ve biyolojik kaynaklardan veya süreçlerden (örn. su mikroorganizmaları), sentetik kimyasallarla kirlenmeden, korozyondan veya su arıtma problemlerinden (örn. klorlama) kaynaklanabilir. Depolama ve dağıtım sırasında mikrobiyal aktivite sonucu tat ve koku da gelişebilir.
İçme suyunda tat ve koku, bir tür kirliliğin veya su arıtma veya dağıtımı sırasında meydana gelen bir arızanın göstergesi olabilir. Bu nedenle, potansiyel olarak zararlı maddelerin varlığının bir göstergesi olabilir. Nedeni araştırılmalı ve uygun sağlık yetkililerine danışılmalı, özellikle ani veya önemli bir değişiklik varsa. Renk, bulanıklık, partikül madde ve görünen organizmalar da tüketiciler tarafından fark edilebilir ve içme suyu kalitesi ve kabul edilebilirliği konusunda endişelere yol açabilir.
- 10.1 Biyolojik Kökenli Kirleticiler
- 10.2 Kimyasal Kökenli Kirleticiler
- 10.3 Tat, Koku ve Görünüm Sorunlarının Giderilmesi
- 10.4 Sıcaklık
Kısaltmaların İngilizce ve Türkçe Anlamları
- 2,4-D: 2,4-dichlorophenoxyacetic acid – 2,4-D: 2,4-diklorofenoksiasetik asit
- 2,4-DB: 2,4-dichlorophenoxybutyric acid – 2,4-DB: 2,4-diklorofenoksibutirik asit
- 2,4-DP: dichlorprop – 2,4-DP: diklorprop
- 2,4,5-T: 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid – 2,4,5-T: 2,4,5-triklorofenoksiasetik asit
- 2,4,5-TP: 2,4,5-trichlorophenoxy propionic acid; fenoprop – 2,4,5-TP: 2,4,5-triklorofenoksi propiyonik asit; fenoprop
- AAS: atomic absorption spectrometry – AAS: atomik absorpsiyon spektrometresi
- Absor: absorptiometry – Absor: absorpsiyometri
- ADI: acceptable daily intake – ADI: kabul edilebilir günlük alım miktarı
- AES: atomic emission spectrometry – AES: atomik emisyon spektrometresi
- AIDS: acquired immunodeficiency syndrome – AIDS: Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu
- AMPA: aminomethylphosphonic acid – AMPA: aminometilfosfonik asit
- ARfD: acute reference dose – ARfD: akut referans dozu
- ATX: anatoxin – ATX: anatoksin
- BDCM: bromodichloromethane – BDCM: bromodiklorometan
- BMD: benchmark dose – BMD: referans dozu
- BMDL: lower confidence limit on the benchmark dose – BMDL: kıyaslama dozunda daha düşük güven sınırı
- BMDLx: lower 95% confidence limit on the benchmark dose for an x% response – BMDLx: %x yanıt için referans dozda %95’lik daha düşük güven sınırı
- BTEX: benzene, toluene, ethylbenzene and xylenes – BTEX: benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler
- Bti: Bacillus thuringiensis israelensis – Bti: Bacillus thuringiensis israelensis
- bw: body weight – bw: vücut ağırlığı
- CAS: Chemical Abstracts Service – CAS: Kimyasal Özetler Hizmeti
- Col: colorimetry – Col: kolorimetri
- CPVC: chlorinated polyvinyl chloride – CPVC: klorlu polivinil klorür
- CSAF: chemical-specific adjustment factor – CSAF: kimyasala özgü ayarlama faktörü
- Ct: product of disinfectant concentration and contact time – Ct: dezenfektan konsantrasyonunun ve temas süresinin çarpımı
- CYN: cylindrospermopsin – CYN: silindirdrospermopsin
- DAEC: diffusely adherent E. coli – DAEC: yaygın olarak yapışan E. coli
- DALY: disability-adjusted life year – DALY: engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı
- DBCM: dibromochloromethane – DBCM: dibromoklorometan
- DBCP: 1,2-dibromo-3-chloropropane – DBCP: 1,2-dibromo-3-kloropropan
- DBP: disinfection by-product – DBP: dezenfeksiyon yan ürünü
- DCA: dichloroacetic acid – DCA: dikloroasetik asit
- DCB: dichlorobenzene – DCB: diklorobenzen
- DCP: dichloropropane – DCP: dikloropropan
- DDT: dichlorodiphenyltrichloroethane – DDT: diklorodifeniltrikloroetan
- DEHA: di(2-ethylhexyl)adipate – DEHA: di(2-etilheksil)adipat
- DEHP: di(2-ethylhexyl)phthalate – DEHP: di(2-etilheksil)ftalat
- DNA: deoxyribonucleic acid – DNA: deoksiribonükleik asit
- DPD: N,N-diethyl-1,4-phenylenediamine sulfate – DPD: N,N-dietil-1,4-fenilendiamin sülfat
- EAAS: electrothermal atomic absorption spectrometry – EAAS: elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi
- EAEC: enteroaggregative E. coli – EAEC: enteroagregatif E. coli
- ECD: electron capture detector – ECD: elektron yakalama dedektörü
- EDTA: ethylenediaminetetraacetic acid; edetic acid – EDTA: etilendiamintetraasetik asit; edetik asit
- EHEC: enterohaemorrhagic E. coli – EHEC: enterohemorajik E. coli
- EIEC: enteroinvasive E. coli – EIEC: enteroinvazif E. coli
- ELISA: enzyme-linked immunosorbent assay – ELISA: enzime bağlı immünosorbent tahlili
- EPEC: enteropathogenic E. coli – EPEC: enteropatojenik E. coli
- ETEC: enterotoxigenic E. coli – ETEC: enterotoksijenik E. coli
- F0: parental generation – F0: ebeveyn nesli
- F1: first filial generation – F1: ilk evlat nesli
- FAAS: flame atomic absorption spectrometry – FAAS: alevli atomik absorpsiyon spektrometresi
- FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
- FD: fluorescence detector – FD: floresans dedektörü
- FID: flame ionization detector – FID: alev iyonizasyon dedektörü
- FPD: flame photodiode detector – FPD: alev fotodiyot dedektörü
- GAC: granular activated carbon – GAC: granüler aktif karbon
- GC: gas chromatography – GC: gaz kromatografisi
- GL: guidance level (used for radionuclides in drinking-water) – GL: kılavuz seviyesi (içme suyundaki radyonüklidler için kullanılır)
- GV: guideline value – GV: kılavuz değer
- HAA: haloacetic acid – HAA: haloasetik asit
- HAV: hepatitis A virus – HAV: hepatit A virüsü
- HCB: hexachlorobenzene – HCB: heksaklorobenzen
- HCBD: hexachlorobutadiene – HCBD: hekzaklorobutadien
- HCH: hexachlorocyclohexane – HCH: hekzaklorosikloheksan
- HEV: hepatitis E virus – HEV: hepatit E virüsü
- HIV: human immunodeficiency virus – HIV: insan bağışıklık yetersizliği virüsü
- HPC: heterotrophic plate count – HPC: heterotrofik plaka sayısı
- HPLC: high-performance liquid chromatography – HPLC: yüksek performanslı sıvı kromatografisi
- IARC: International Agency for Research on Cancer – IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı
- IC: ion chromatography – IC: iyon kromatografisi
- ICP: inductively coupled plasma – ICP: indüktif olarak eşleşmiş plazma
- ICRP: International Commission on Radiological Protection – ICRP: Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu
- IDC: individual dose criterion – IDC: bireysel doz kriteri
- IPCS: International Programme on Chemical Safety – IPCS: Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı
- IQ: intelligence quotient – IQ: zeka bölümü
- ISO: International Organization for Standardization – ISO: Uluslararası Standardizasyon Örgütü
- JECFA: Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JECFA: Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi
- JMPR: Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues – JMPR: Pestisit Kalıntılarına İlişkin FAO/WHO Ortak Toplantısı
- LC: liquid chromatography – LC: sıvı kromatografisi
- LOAEL: lowest-observed-adverse-effect level – LOAEL: gözlemlenen en düşük yan etki düzeyi
- LRV: log10 reduction value – LRV: log10 azaltma değeri
- MC: microcystin – MC: mikrosistin
- MCB: monochlorobenzene – MCB: monoklorobenzen
- MCPA: 4-(2-methyl-4-chlorophenoxy)acetic acid – MCPA: 4-(2-metil-4-klorofenoksi)asetik asit
- MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-chloro-o-tolyloxy)butyric acid; 4-(4-chloro2 methylphenoxy)butanoic acid – MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-kloro-o-toliloksi)bütirik asit; 4-(4-kloro2 metilfenoksi)bütanoik asit
- MCPP: 2(2-methyl-chlorophenoxy) propionic acid; mecoprop – MCPP: 2(2-metil-klorofenoksi) propiyonik asit; mekoprop
- MDL: method detection limit – MDL: yöntem tespit limiti
- MMT: methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl – MMT: metilsiklopentadienil manganez trikarbonil
- MS: mass spectrometry – MS: kütle spektrometresi
- MS/MS: tandem mass spectrometry – MS/MS: tandem kütle spektrometresi
- MTBE: methyl tertiary-butyl ether – MTBE: metil üçüncül-bütil eter
- MX: 3-chloro-4-dichloromethyl-5-hydroxy-2(5H)-furanone – MX: 3-kloro-4-diklorometil-5-hidroksi-2(5H)-furanon
- NDMA N-nitrosodimethylamine – NDMA N-nitrosodimetilamin
- NOAEL: no-observed-adverse-effect level – NOAEL: advers etkinin gözlemlenmediği düzey
- NOEL: no-observed-effect level – NOEL: etki gözlemlenmeyen düzey
- NTA: nitrilotriacetic acid – NTA: nitrilotriasetik asit
- NTP: National Toxicology Program (USA) – NTP: Ulusal Toksikoloji Programı (ABD)
- NTU: nephelometric turbidity unit – NTU: nefelometrik bulanıklık birimi
- PAC: powdered activated carbon – PAC: toz aktif karbon
- PAH: polynuclear aromatic hydrocarbon – PAH: polinükleer aromatik hidrokarbon
- PCE: tetrachloroethene – PCE: tetrakloroeten
- PCP: pentachlorophenol – PCP: pentaklorofenol
- PCR: polymerase chain reaction – PCR: polimeraz zincir reaksiyonu
- PD: photoionization detector – PD: fotoiyonizasyon dedektörü
- PDA: photodiode array – PDA: fotodiyot dizisi
- PMTDI: provisional maximum tolerable daily intake – PMTDI: geçici maksimum tolere edilebilir günlük alım miktarı
- PPA: protein phosphatase assay – PPA: protein fosfataz tahlili
- PT: purge and trap – PT: arındır ve tuzağa düşür
- PTDI: provisional tolerable daily intake – PTDI: geçici tolere edilebilir günlük alım
- PTMI: provisional tolerable monthly intake – PTMI: geçici tolere edilebilir aylık alım
- PTWI: provisional tolerable weekly intake – PTWI: geçici tolere edilebilir haftalık alım
- PVC: polyvinyl chloride – PVC: polivinil klorür
- QMRA: quantitative microbial risk assessment – QMRA: niceliksel mikrobiyal risk değerlendirmesi
- RNA: ribonucleic acid – RNA: ribonükleik asit
- SI: Système international d’unités (International System of Units) – SI: Système uluslararası d’unités (Uluslararası Birim Sistemi)
- SODIS: solar water disinfection – SODIS: güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu
- STX: saxitoxin – STX: saksitoksin
- sp.: species (singular) – sp.: türler (tekil)
- spp.: species (plural) – spp.: türler (çoğul)
- subsp.: subspecies (singular) – subsp.: alt tür (tekil)
- TBA: terbuthylazine – TBA: terbutilazin
- TCB: trichlorobenzene – TCB: triklorobenzen
- TCE: trichloroethene – TCE: trikloroeten
- TCU: true colour unit – TCU: gerçek renk birimi
- TD05: tumorigenic dose05 , the dose associated with a 5% excess incidence of tumours in experimental animal studies – TD05: tümörijenik doz05, deneysel hayvan çalışmalarında tümör vakalarının %5 fazla olmasıyla ilişkili doz
- TDI: tolerable daily intake – TDI: tolere edilebilir günlük alım miktarı
- TDS: total dissolved solids – TDS: toplam çözünmüş katılar
- THM: trihalomethane – THM: trihalometan
- TID: thermal ionization detector; total indicative dose – TID: termal iyonizasyon dedektörü; toplam gösterge dozu
- UF: uncertainty factor – UF: belirsizlik faktörü
- UN: United Nations – BM: Birleşmiş Milletler
- UNICEF: United Nations Children’s Fund – UNICEF: Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
- UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation – UNSCEAR: Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
- USA: United States of America – ABD: Amerika Birleşik Devletleri
- UV: ultraviolet – UV: ultraviyole
- UVPAD: ultraviolet photodiode array detector – UVPAD: ultraviyole fotodiyot dizisi dedektörü
- WHO: World Health Organization – DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
- WHOPES: World Health Organization Pesticide Evaluation Scheme – WHOPES: Dünya Sağlık Örgütü Pestisit Değerlendirme Planı
- WSP: water safety plan – WSP: su güvenliği planı
- YLD: years of healthy life lost in states of less than full health (i.e. years lived with a disability) – YLD: Sağlığın tam olmadığı durumlarda kaybedilen sağlıklı yaşam yılları (yani engellilikle geçirilen yıllar)
- YLL: years of life lost by premature mortality – YLL: Erken ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları
Yorum yap