Galip Arduç Yönetici
Suya ulaşım hakkı, en temel insan haklarından biridir. Uluslararası metinlerde de yer aldığı gibi; herkesin yeterli, güvenli, kabul edilebilir, fiziksel olarak ulaşılabilir ve maddi olarak karşılanabilir suya erişim hakkı vardır. Ancak günümüzde yaklaşık 700 milyon insan güvenilir içme suyu erişiminden yoksundur. Her yıl 1,8 milyon insan kolera gibi diareik (ishalli) hastalıktan yaşamını yitirmektedir.
“Yeterli, güvenli ve kabul edilebilir su” tanımı; dönemsel, coğrafik ve ekonomik koşullara bağlı olarak değişim göstermektedir. Gelişmemiş toplumlarda öncelik dezenfeksiyon yöntemleri ile mikrobiyolojik açıdan güvenli suya ulaşmak iken, gelişmiş toplumlarda su kaynaklarındaki kirliliğin daha karmaşık ve büyük boyutlarda olması ve gelişmiş toplumların “sağlıklı su” beklentisinin zaman içerisinde gelişim göstermesi ile güvenli kabul edilen suların taşıması gereken koşullar da artmaktadır.
Yalnızca mikrobiyolojik kaynaklı akut etkileri değil, kronik etkileri (kanserojenik, nörolojik vb.) olabilecek kirleticiler için de araştırmalar yapılmakta, olumsuz etkisi olan/olma potansiyeli taşıyanlar için de önlemler alınmaya çalışılmaktadır. Tez çalışması kapsamında mevcut içme suyu parametrelerinin, genel özellikleriyle birlikte sağlığa olan etkilerine ve arıtma yöntemlerine, uluslararası alanda faaliyet gösteren kuruluşların önerilerine ve farklı ülke uygulamalarına yer verilmekte, Türkiye genelinde hâlihazırda yerüstü içme suyu kaynakları için kullanılan kalite sınıfları olan A1, A2 ve A3 sınıflarına karşılık gelen standart değerler önerilmektedir.
Mevcut izlenen parametrelere ilave olarak, Türkiye’ye özgü kirletici ve bitki koruma ürünleri için literatür araştırması ile uluslararası uygulamalarda yer bulan standartlar tespit edilmektedir. Hâlihazırda standardı tespit edilemeyen kirleticiler için, uluslararası alanda kabul edilerek kullanılan “günlük tolare edilebilir değer” ve “kılavuz değer belirleme” formülleri ile hesaplamalar neticesinde, Türkiye’ye özgü kirleticiler için Türkiye’ye özgü standartlar belirlenmektedir.