Küresel İklim İzleme Çalışmaları

Dünyamızın 4,5 milyar yıllık varoluş periyodunda iklim sisteminde, milyonlarca yıldan on yıllara kadar tüm zaman ölçeklerinde doğal etmenler ve süreçlerle birçok değişiklik olmuştur. Jeolojik devirlerdeki iklim değişiklikleri, özellikle buzul hareketleri ve deniz seviyesindeki değişimler yoluyla yalnızca dünya coğrafyasını değiştirmekle kalmamış, ekolojik sistemlerde de kalıcı değişiklikler meydana getirmiştir. IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli), iklim değişikliğiyle ilgili en güncel bilimsel, teknik ve sosyoekonomik bilgileri, çok sayıda bilim insanının katılımıyla, düzenli aralıklarla değerlendirerek raporlar halinde yayımlamaktadır.

IPCC 2007 yılında Dördüncü Değerlendirme Raporu’nu açıklamıştır. Bu raporun Çalışma Grubu Bölümünde: İklim sisteminin şüphe götürmeyecek şekilde ısındığı, yirminci yüzyılın ortalarından bu yana ortalama yüzey sıcaklıklarında gözlenen artışın büyük bölümünün kuvvetli olasılıkla (%90) insan kaynaklı sera gazı salımlarındaki artıştan kaynaklandığından bahsedilmektedir. Bu bulgunun, bir önceki IPCC Değerlendirme Raporuna göre daha güçlü ve somut kanıtlara dayandığı belirtilmektedir (IPCC,2007).

Küresel değerlendirmelere baktığımızda son 100 yıl (1906-2005) boyunca sıcaklık artışının doğrusal olduğu tahminiyle küresel yüzey sıcaklıklarında ortalama 0,74°C ± 0.18°C artış olmuştur. Son 50 yılda sıcaklık artışının hızı neredeyse son 100 yılda olan artışın iki katıdır (her on yılda 0.13°C ± 0.03°C / 0.07 °C ± 0.02°C ). Kasım 2014 tarihinde açıklanan IPCC 5. Değerlendirme Raporu (AR5) Sentez Raporundan elde edilen bulgular aşağıdaki gibidir:

1. İklim sistemindeki ısınma açıktır ve 1950’den bu yana gözlenen değişiklikler önceki on yıllar ve bin yılda görülmemiştir. 1880’den bu tarafa atmosfer ve okyanuslar birlikte 0.85°C ısınmış, kar ve buz miktarları azalmış, deniz seviyesi yükselmiş sera gazlarının konsantrasyonu artmıştır.
2. Ardışık son 3 on yıl, 1850’den beri yaşanan en sıcak on yıllar olmuştur. Kuzey Yarıkürede 1983- 2012 arası son 1400 yılın en sıcak 30 yılı olmuştur. Okyanusların ısınması iklim sisteminde saklanan enerjiyi artırmaktadır, hesaplanan enerjinin %90’ı 1971-2010 arası birikmiştir.
3. Son 20 yılda Grönland ve Arktik buz kütleleri hacim kaybetmeye devam etmiş, Kuzey Yarıkürede ilkbahar kar örtüsü azalmıştır.
4. 19. Yüzyıldan bu yana gerçekleşen deniz seviyesi yükselme oranı son 2000 yıldan fazladır. 1901- 2010 arası küresel deniz seviyesi 19cm artmıştır.
5. Karbondioksit (CO2) endüstri öncesi döneme göre %40 artmıştır. Okyanuslar insan kaynaklı salınan CO2’nin %30’unu absorbe eder bu da denizlerin asitleşmesine neden olmaktadır.
6. 2007’de yayınlanan 4. Değerlendirmeden bu yana iklim modelleri gelişmiştir. Modeller 21. Yüzyılın sonlarına doğru RCP2.6 hariç tüm senaryolarda 1,5°C’nin üzerinde artışlar beklemektedir. RCP6.0 ve RCP8.5’a göre ise ısınmanın her yerde aynı olmamakla birlikte 2,0°C’yi aşması kaçınılmazdır.
7. Sıcak hava dalgaları, sel ve kuraklıklar, ekstrem deniz seviyeleri, tropikal ve ekstra tropikal siklonlar gibi ekstrem olaylarının şiddet ve frekansları 20. Yüzyılın ikinci yarısından beri artmıştır ve gelecekte de artmaya devam edecektir.
8. Yıkıcı sonuçları durdurmak için hızlı hareket etmek gerekmektedir.
9. İklim değişikliğine karşı önlem alınmaması durumunda doğacak sonuçlar, alınacak önlemlerin maliyetinden çok daha büyük olacaktır.
10. İklim değişikliği gıda güvenliğini etkileyecek ve insanları yaşadıkları yerlerden edecektir.
11. Daha iyi bir gelecek için refah seviyesi ve sürdürülebilir kalkınma korunarak iklim değişikliğini sınırlandıracak araç ve seçenekler (yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, ormansızlaşmanın durdurulması, karbon yakalama vb.) mevcuttur. (URL 5)

Dünya Meteoroloji Teşkilatı (WMO) üye ülkeler ile işbirliği içinde 1993 yılından buyana “Küresel İklimin Durumuna ilişkin WMO Açıklamaları” isimli iklim yıllıklarını yayımlamaktadır (WMO, 2014, 2015). Bu yayın için üye ülke, kurum, kuruluş ve üniversiteler destek olmaktadır:

Bunlar; İngiltere Meteoroloji Ofisi Hadley Merkezi,İklim Araştırma Birimi (CRU), East AngliaÜniversitesi, İklim Tahmin Merkezi (CPC), Amerika Birleşik Devletleri’nden Ulusal İklim Verileri Merkezi (NCDC), Ulusal Çevresel Uydu ve Bilgi Servisi (NESDIS), Ulusal Kasırga Merkezi (NHC), Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nin (NOAA) Ulusal Hava Servisi (NWS), Ulusal Havacılık ve Uzay dairesi (NASA) tarafından işletilen Goddard Uzay Çalışmaları Enstitüsü (GISS), Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi (NSIDC), Avrupa Merkezi Orta Vadeli Hava Tahminleri (ECMWF), Küresel Yağış Klimatoloji Merkezi (GPCC), Küresel Kar Laboratuvar, Rutgers Üniversitesi’dir.

Sürece Dünya Meteoroloji Teşkilatı’na üye olan Ulusal Meteoroloji ve Hidroloji Servisleri ve eşdeğer iklim kurumları da katkı sağlamaktadır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü de Türkiye adına bu katkılarına devam etmektedir. WMO 2013 yılı raporuna göre; 2013 yılı, 2007 yılı ile birlikte küresel kayıtların başladığı 1850 yılından bu yana altıncı en sıcak yıl olmuştur. 2013 yılı, 1961-1990 küresel kara ve okyanus yüzey ortalama sıcaklığı olan 14.0°C’nin 0.50°C ± 0.10°C üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, 1961- 1990 küresel kara ve okyanus yüzey ortalama sıcaklıklarının üzerindeki yirmi sekizinci ardışık yıl olmuştur. 2001-2013 yılları kayıtların en sıcak yılları arasında yer alan 14 sıcak yıl olmuştur (Şekil 1, 2).

Şekil 1: 2013 yılı için 1961-1990 Normallerine Göre Küresel Kara ve Deniz Yüzeyi Sıcaklıkları Anomalileri (°C)(WMO, 2014).

Şekil2: Küresel Yıllık Ortalama Sıcaklık Anomalileri (1961-1990 normallerine göre) 1850’den 2013 Hadley Merkezi / CRU (HadCRUT4) (siyah çizgi ve gri alan, ortalama ve 95 yüzde belirsizlik aralığını temsil eder), NOAA Ulusal İklimsel Veri Merkezi (kırmızı) ve NASA Goddard Enstitüsü Uzay Çalışmaları (mavi) (WMO, 2014).

2014 yılı, kayıtların başladığı 1880 yılından beri küresel kara ve okyanus yüzeyleri boyunca en sıcak yıl oldu (http://www.ncdc.noaa.gov/sotc/ summary-info/global/2014/12). Yıllık ortalama sıcaklık, 20. yüzyıl ortalaması olan 13.9°C’nin 0,69°C üzerinde ve daha önce en sıcak yıllar birinciliğini paylaşan 2005 ile 2010 yıllarının da 0.04°C üzerinde gerçekleşerek rekor kırdı (Şekil 3, 4). Bu da 2014 yılını, yıllık küresel sıcaklıkların ortalamanın üzerinde olduğu 1977’den beri arka arkaya 38. yıl yaptı.

2014 yılını da içeren, 135 yıllık kayıt döneminde 10 sıcak yılın 9’u 21. yüzyılda meydana gelmiştir. Şu anda 1998 yılı kayıtta dördüncü en sıcak yıl olarak yer almaktadır. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) yayınladığı basın bildirisine göre 2014 yılı, 1961–1990 ortalamasının (14.0°C) 0.57°C üzerinde gerçekleşerek en sıcak yıl (URL 2), Amerikan Ulusal Oşinografi ve Atmosfer İdaresi’nin (NOAA) yaptığı değerlendirmeye göre 2014 yılı küresel yer yüzeyi ve okyanuslar açısından 0.69°C anomali ile 1880 yılından bu yana son 135 yılın en sıcak yılı (URL 3), Japon Meteoroloji Ajansı (JMA)’ya göre de 2014 yılı 20. Yüzyıl ortalamasının 0.63°C, 1981–2010 ortalamasının da 0.27°C üzerinde gerçekleşerek en sıcak yıl (URL 4) olmuştur.

Bu sonuçla 2014 yılı daha önceki en sıcak yıl olan 2010 yılını da 2. sıraya indirmiş ve 2014 yılında okyanuslar daha önce görülmediği şekilde ısınmıştır. 2014 yılı, yağışlar açısından, normalleri civarında gerçekleşen 3. yıl olmuştur. Fakat yağışın doğası gereği bölgesel değişiklikler fazladır (URL 3).

Şekil 3: Yıllık Küresel Sıcaklık Sapmaları (1880-2014 Ortalamalarına Göre).

Ayrıca WMO’nun sanal bölgesel iklim merkezleri de bölgelerinde yaptıkları aylık ve yıllık iklim izleme raporlarıyla hem bölgelerine hem de WMO yıllık iklim izleme raporuna katkı sağlamaktadır.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü de WMO VI. Bölge Sanal İklim Merkezi (http://www.dwd.de/rcc-cm) içerisinde görev almaktadır ve buna ek olarak Doğu Akdeniz Sanal İklim Merkezinde (http://www.emcc. mgm.gov.tr/) iklim izleme ve mevsimlik tahminlerini sürdürmektedir (MGM, 2014).