Kükürt hardal maddesi (sülfür hardal), yarı organik bir bileşiktir ve kimyasal silah olarak bilinir. I. Dünya Savaşı sırasında geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Kimyasal formülü (ClCH2CH2)2S’dir. Daha çok hardal gazı olarak bilinen bu madde, cilt, gözler ve solunum yollarına büyük zarar verebilir.
Hardal gazı olarak da bilinen kükürt hardal maddesi, aslında gaz formunda değildir. Daha çok sıvı halde bulunur ve bu yüzden kabarcıklar halinde uygulanabilir. İnsan derisine temas ettiğinde, yanıklara ve ciddi tahrişlere neden olabilir.
Kükürt hardal maddeleri H/HD ve HT, üretilmiş bileşiklerdir. Saf halleri renksiz olmasına rağmen, genellikle sarıdan kahverengiye, hafif sarımsak veya hardal kokulu yağlı sıvılardır. H ajanı yaklaşık %20-30 arasında safsızlık içerir. Neredeyse saf maddeye HD denir. HT, %60 HD ve %40 başka bir madde olan T ajanının karışımıdır. Su içinde çok fazla çözünmezler, ancak yağlarda, yağlarda ve diğer çözücülerde kolayca çözünürler. Oda sıcaklığında stabildirler. Kükürt hardalları, I. Dünya Savaşı sırasında kimyasal savaş ajanları olarak tanıtıldı. Bir düzineden fazla ülkenin kimyasal cephaneliğinde kükürt hardal ajanları bulunmaktadır. Kimyasal Silahlar Sözleşmesi, ABD’nin kimyasal ajanlar dahil kükürt hardal stoklarının Nisan 2007’den önce imha edilmesini zorunlu kılmıştır.
Kükürt hardal maddesinin H, HD ve HT tipleri vardır:
- H: Saf kükürt hardal maddesini ifade eder.
- HD: Kükürt hardal maddesinin bir çeşididir. Saf kükürt hardal (H) maddesine %0-2 oranında lewisit eklendiğinde elde edilir. Lewisit, cildin derinliklerine nüfuz edebilen başka bir cilt tahriş edici maddedir.
- HT: Kükürt hardal maddesinin bir başka çeşididir. HT, yarı kükürt hardal (HD) ve yarı T (seskileitin, bir cilt tahriş edici madde) karışımıdır.
Kükürt hardal maddesi ve türevleri, aşırı derecede tehlikeli ve ölümcül olabilirler. Bu nedenle, bu maddelerin kullanımı 1925’teki Cenevre Protokolü ile yasaklanmıştır. Bu protokol, daha sonra 1993 yılında kabul edilen Kimyasal Silahların Yasaklanması Antlaşması ile genişletilmiştir. Bu antlaşmalar, kükürt hardal maddesi dahil olmak üzere tüm kimyasal ve biyolojik silahların kullanımını yasaklamaktadır.
- CAS Kimliği #: 505-60-2, 006392-89-8
- Etkilenen Organ Sistemleri: Yok
- Kimyasal Sınıflandırma: Savaş ve Terörizm Ajanları (savaş veya terör eylemlerinde kullanılır)
- CB Numarası: CB2851806
- Moleküler Formül: C4H8Cl2S
- Moleküler Ağırlık: 159.08
Hardal Gazı Özellikleri
- Erime noktası: 13-14°
- Kaynama noktası: bp760 215-217°; bp10 98°
- Yoğunluk: d13 1.338 (katı); d420 1.2741 (sıvı)
- Buhar yoğunluğu: 5.4
- Kırılma indisi: nD20 1.53125
- Parlama noktası: 221°F
- Form: Sıvı
- Renk: Renksiz (eğer safsa), açık sarı, yağlı sıvı
- Su çözünürlüğü: 0.69g/L(25 ºC)
- EWG’nin Yiyecek Skorları: 4
- FDA UNII: T8KEC9FH9P
- Öneri 65 Listesi: Hardal Gazı
- IARC: 1 (Vol. 9, Sup 7, 100F) 2012
- EPA Maddesi Kayıt Sistemi: Hardal gazı (505-60-2)
Eşanlamlıları
YPERITE; Hardal Gazı; KÜKÜRT HARDALI; KÜKÜRT HARDAL; Dişlorodiethyl sülfür; bis-β-kloroetil sülfür; BIS(2-KLOROETİL)SÜLFİD; β,β’-dişloroetil sülfür; BIS(2-KLOROETİL)SÜLFİD; QKSKPIVNLNLAAV-UHFFFAOYSA-N
Kükürt Hardal Maddesi HT Kimyasal Özellikleri
Hardal gazı, klorlanmış bir kükürt bileşiği olan yağlı, sarıdan siyaha bir sıvıdır (saf haliyle berraktır). Tatlı, yanmış sarımsak veya hardal otu gibi bir kokusu vardır. HD için koku eşiği metreküp başına 0.0006 miligramdır.
Hardal gazı, genellikle hafif bir kokusu olan, sarıdan kahverengiye değişen renkte bir sıvıdır. Bu kokunun yanmış sarımsak veya hardal otuna benzediği belirtilmiştir. Bu madde, bir klorlu kükürt bileşiği olan ve sıklıkla kimyasal savaşta kullanılan bir maddedir.
HD’nin koku eşiği oldukça düşüktür, yani insanlar çok küçük miktarlarda bile bu maddenin varlığını koklayabilirler. Eşiğin metreküp başına 0.0006 miligram olması, HD’nin çok düşük konsantrasyonlarda bile algılanabileceğini gösterir. Bu, hardal gazının potansiyel tehlikesini artırır, çünkü insanlar maruz kaldıklarında genellikle ilk belirti kokusu olacaktır.
Kükürt hardal maddesi (hardal gazı) sıvı halde olduğunda, bu maddenin üzerine düşen her şeyi kontamine eder ve bu da onu son derece tehlikeli ve zorlu bir kimyasal silah yapar. Bu madde ayrıca oldukça istikrarlıdır ve bir kez çevreye salındığında, uzun süreler boyunca etkisini sürdürebilir. Bu nedenle, hardal gazı maruziyeti genellikle ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Kullanımlar*
Eski zamanlarda kimyasal savaşta kullanılmıştır. Alkilleyici ajanların biyolojik çalışmalarında kullanılır.
Kullanımlar**
Kimyasal savaşta bir kabarcık ajanı olarak kullanılmıştır. Amerikan stoklarının sadece 1970’lerin başlarına kadar var olduğu düşünülse de, birkaç ülke halen kaza sonucu veya kasıtlı maruz kalma durumunda hemen tehlike oluşturan büyük stoklara sahiptir. Ayrıca, alkilleyici ajanlar üzerindeki biyolojik çalışmalarda model bileşik olarak küçük miktarlarda kullanılmıştır.
Kullanımlar**
Kükürt hardalı (SM), kabarcık ajanı/vesikan sınıfına ait bir kimyasal savaş ajanıdır. Nitrojen hardalı, lewisit ve fosgen oksit gibi diğer türden vesikanlar veya kabarcık ajanlarına benzer şekilde, bir sitotoksik ve alkilleyici bileşiktir. SM, I. Dünya Savaşı sırasında ve 1983-1988 yılları arasında Irak-İran çatışmasında büyük ölçekte kullanılmıştır. Ayrıca İtalyan birliklerince Etiyopya’da (1935-1936) ve Mısır güçlerince Yemen’de (1963-1967) kullanılmıştır. İranlı hastaların çoğu hala SM zehirlenmesinin gecikmiş toksik etkileri ve komplikasyonlarından muzdariptir.
Tanım
Kükürt Hardal Maddesi: Kimyasal Yapısı ve Regülasyonları
ChEBI: Diethyl sülfidin terminal metil gruplarından her birindeki bir hidrojenin klor ile değiştirilmesiyle oluşan bir ethyl sülfiddir. Bu, Kimyasal Silahlar Sözleşmesi kapsamında düzenlenen güçlü bir kabarcık ajanıdır.
Bu tanım, kükürt hardal maddesinin (hardal gazı) kimyasal yapısını açıklar. Diethyl sülfid, bir sülfür atomunun iki etil grubuna bağlandığı bir bileşiktir. Kükürt hardal maddesi, bu bileşiğin iki hidrojen atomunun klor atomları ile değiştirilmesi sonucunda oluşur.
Kükürt hardal maddesi, cildi tahriş eden ve ciddi yanıklara neden olan bir vesikanttır (kabarcık ajanı). Bu nedenle, bu madde Kimyasal Silahlar Sözleşmesi kapsamında düzenlenmiştir. Bu sözleşme, kükürt hardal maddesi dahil olmak üzere tüm kimyasal silahların kullanımını yasaklar.
Bu tanım, kükürt hardal maddesinin hem kimyasal yapısını hem de bu maddenin tehlikeli ve yasaklanmış bir madde olduğunu vurgular.
Hardal Gazı: Genel Özellikler ve Potansiyel Tehlikeleri
Hardal gazı, hardal/sarımsak kokusuna sahip, berrak kehribar renginde yağlı bir sıvıdır. Hardal gazı kolayca yanmaz. Buharları hava’dan daha ağırdır, çok toksiktir ve cilt üzerinden emilebilir. Bu maddeye maruz kalmadan kaynaklanan etkiler arasında, gecikebilen körlük bulunur. Konteynerin uzun süreli olarak ateşe veya yoğun ısıya maruz kalması, hardal gazının şiddetli bir şekilde patlamasına ve fırlamasına neden olabilir. Hardal gazı aynı zamanda dichlorodiethyl sülfid olarak da bilinir.
Hava ve Su Reaksiyonları
Hardal gazı, su veya buharla reaksiyona girerek toksik ve aşındırıcı dumanlar (kükürt ve klor oksitleri) oluşturur. Bu reaksiyon, hardal gazının çevre ve sağlık üzerindeki potansiyel tehlikelerini daha da artırır. Bu aşındırıcı dumanlar, solunum yollarına zarar verebilir ve çevredeki metalleri aşındırabilir. Kükürt ve klor oksitlerinin her ikisi de, çevre ve sağlık için ciddi riskler taşıyan maddelerdir. Bu nedenle, hardal gazının su veya buharla teması mümkün olduğunca sınırlanmalıdır.
Hardal Gazının Kimyasal Reaktivite Profili ve Güvenlik Önlemleri
Hardal gazı, ağartma tozu ile uyumsuzdur. Oksitleyici malzemelerle şiddetli reaksiyona girer. Su veya buharla reaksiyona girerek toksik ve aşındırıcı dumanlar oluşturur. Kararsızdır, sulu çözeltide hidrolize olur. Yüksek ısıdan, asitten veya asit buharlarından kaçınmalıdır. [EPA, 1998].
Bu, hardal gazının kimyasal reaktivitesine dair bir profil oluşturur. Hardal gazı, çeşitli maddelerle güçlü reaksiyonlar oluşturabilir, bu da onun tehlikeli ve zor kontrol edilebilir bir madde olduğunu gösterir. Özellikle su veya buharla reaksiyona girdiğinde toksik ve aşındırıcı dumanlar üretir. Ayrıca, hardal gazı asitlerle veya asit buharlarıyla temas ettiğinde de tehlikeli reaksiyonlar oluşturabilir. Bu nedenle, hardal gazı ile çalışırken dikkatli olunmalı ve uygun güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Hardal Gazının Sağlık Üzerindeki Potansiyel Tehlikeleri ve Risksiz Kullanım için Doz Sınırları
Ortalama ölümcül doz, inhalasyon için 1500 mg-dakika/m3 ve cilt emilimi için 10,000 mg-dakika/m3’tür (maskeli personel için). Ortalama sakatlayıcı doz, göz yaralanması için 200 mg-dakika/m3 ve cilt emilimi için 2000 mg-dakika/m3’tür (maskeli personel için). Nemli cilt, kuru cilde göre daha fazla madde emer. Çok kısa süreli küçük miktarlara maruz kalmak ölüme veya kalıcı hasara yol açabilir. Kabarcık oluşturan bir gazdır ve gözlere, cilde ve akciğerlere oldukça tahriş edicidir. Akciğer lezyonları genellikle ölümcüldür. Kalıcı göz hasarı ve ciddi solunum bozukluğuna yol açar. Bir karsinojendir.
Bu, hardal gazının potansiyel sağlık risklerini vurgular. Bu tehlikeler, cilt üzerinden emilim, solunum yoluyla maruz kalma ve gözlerin maruz kalması gibi çeşitli yollarla ortaya çıkar. Özellikle, hardal gazı nemi daha iyi emen nemli cilt üzerinde daha fazla zarar verebilir. Hardal gazının potansiyel olarak ölümcül sonuçları vardır ve hatta küçük miktarlarda bile kısa süreli maruz kalma, kalıcı hasara veya ölüme neden olabilir.
Hardal Gazının Yangınla İlgili Tehlikeleri ve Güvenlik Önlemleri
Büyük bir patlayıcı yük ile ateşlenebilir. Isıtıldığında, kükürt oksitlerinin ve klor içeren bileşiklerin son derece toksik dumanlarını yayımlar. Su veya buharla reaksiyona girerek toksik ve aşındırıcı dumanlar oluşturur. Konteynerler bir yangında şiddetli bir şekilde patlayabilir. Ağartma tozu ile uyumsuzdur. Oksitleyici malzemelerle şiddetli reaksiyona girer. Su veya buharla reaksiyona girerek toksik ve aşındırıcı dumanlar oluşturur. Kararsızdır, sulu çözeltide hidrolize olur. Yüksek ısıdan; asit veya asit buharları ile teması kaçınmalıdır.
Bu, hardal gazının yangınla ilgili potansiyel risklerini vurgular. Hardal gazı, büyük bir patlayıcı yük ile ateşlenebilir ve ısındığında son derece toksik dumanlar yayabilir. Ayrıca, su veya buharla reaksiyona girer ve aşındırıcı dumanlar oluşturabilir. Hardal gazı ayrıca oksitleyici maddelerle ve ağartma tozu gibi bazı kimyasallarla şiddetli reaksiyonlar oluşturabilir. Yangın durumunda, hardal gazının bulunduğu konteynerler şiddetli bir şekilde patlayabilir.
Hardal Gazının Sağlık Üzerindeki Etkileri: Güvenlik Profili ve Riskler
Hardal gazı, insanlarda kanserojen olduğu kanıtlanmıştır ve deneysel kanserojen, neoplastigenik ve tümör oluşturucu verilere sahiptir. İnhalasyon ve deri altı yollarıyla insanlarda zehirlenmelere neden olabilir. İnhalasyon, cilt teması, deri altı ve intravenöz yollarla deneysel zehirlemelere sebep olabilir.
Bu, hardal gazının ciddi sağlık risklerini vurgulamaktadır. İnsanlarda kansere yol açtığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır ve ayrıca neoplastik (yeni doku oluşumu) ve tümör oluşturucu etkilere sahip olabilir. Hardal gazı, solunum yoluyla ve cilt altına enjekte edilerek insanlarda zehirlenmeye neden olabilir. Ayrıca, deneysel çalışmalarda, hardal gazının solunması, ciltle teması, deri altına enjekte edilmesi ve intravenöz yollarla zehirlenmeye neden olduğu gösterilmiştir.
Hardal Gazına Potansiyel Maruz Kalma Yolları ve Kullanımları
Hardal gazı bir alkile edici ajan olarak kullanılır. Ayrıca, gecikmeli zayiatlara neden olan bir kimyasal savaş ajanı olarak da kullanılmıştır. Kimyasal savaşta (özellikle I. Dünya Savaşı’nda, askeri belirtme H veya HD) bir kabarcık oluşturucu ve vezikant olarak işlev görür. Hardal gazı, biyolojik çalışmalarda bir model bileşik olarak kullanılır. Hardal gazı bir antineoplastik ajan olarak test edilmiştir, ancak tümör inhibitörü olarak klinik kullanımı minimal olmuştur.
Bu, hardal gazının çeşitli kullanımlarını ve insanların bu tehlikeli maddeden nasıl maruz kalabileceklerini açıklar. Hardal gazı, kimyasal savaşlarda ve biyolojik araştırmalarda kullanılan bir madde olmanın yanı sıra, bir tür kanser tedavi ajanı olarak da kullanılmıştır. Ancak, hardal gazının tümör inhibisyonunda klinik kullanımı sınırlı olmuştur.
Hardal Gazının Kanserojen Etkileri: İnsanlar Üzerindeki Çalışmalardan Kanıtlar
Hardal gazının insanlarda kanserojen olduğu bilinmektedir. Bu, insanlar üzerinde yapılan çalışmalardan elde edilen yeterli kanserojenlik kanıtlarına dayanmaktadır.
Bu, hardal gazının sağlık üzerindeki ciddi etkilerini vurgular. İnsanlar üzerinde yapılan araştırmalar, hardal gazının kansere neden olabileceğini göstermiştir. Bu nedenle, hardal gazı ile çalışırken veya ona maruz kalırken önemli güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Hardal Gazının Uluslararası Nakliye Düzenlemeleri ve Güvenlik Etiketlemesi
Uluslararası düzenlemelere göre, hardal gazı “UN2810 Toksik Sıvılar, Organik” sınıfına dahil edilmiştir ve tehlike sınıfı 6.1 olarak belirlenmiştir. Bu, malzemenin zehirli olduğunu gösterir ve bu nedenle taşınırken özel dikkat ve önlemler gerektirir. Ayrıca, taşıma sırasında teknik bir isim gereklidir.
Hardal Gazının Toksik Etkilerinin Biyolojik Değerlendirmesi
Hardal gazı (SM), RNA, proteinler ve fosfolipidlerle reaksiyona girerken, genel görüş, DNA’yı alkile eden bir bileşiğin gecikmiş toksik etkilerde önemli bir rol oynadığı yönündedir. Bu DNA alkilasyonu ve hızlı bölünen hücrelerdeki (örneğin bazal keratinositler, mukozal epitel ve kemik iliği öncül hücreler) çapraz bağlanma, hücre ölümüne ve inflamatuar reaksiyonlara yol açar. Ancak, hücrenin daha yüksek düzeyde maruz kaldığı durumlarda, DNA’nın çapraz bağlanmasından ziyade daha hızlı hücre ölümüne neden olan diğer mekanizmalar önemli hale gelebilir. Hardal gazına maruz kalındıktan sonra kornea, mukus zarları ve ciltte görülen akut hasar, muhtemelen bu iki mekanizmadan biri veya her ikisi tarafından oluşturulur: (1) nikotinamid adenin dinükleotid (NAD) tükenmesi; (2) glutatyon gibi sülfhidril içeren proteinlerin ve peptidlerin hızlı inaktivasyonu.
Bu, hardal gazının toksik etkilerinin biyolojik mekanizmalarını ve hücrelere olan etkisini açıklar. Hardal gazının hücreler üzerindeki etkisi, DNA’yı alkile ederek ve hızlı bölünen hücrelerde çapraz bağlar oluşturarak önemli hücre ölümüne ve inflamatuar reaksiyonlara yol açabilir.
Kükürt Hardalının Kimyasal Uyumsuzlukları ve Potansiyel Tehlikeleri
Kükürt hardalı, oda sıcaklıklarında stabil olup oksitleyiciler (şiddetli), güçlü asitler; asit buharları; güçlü alkaliler; oksijen; su, buhar ve diğer nem formlarıyla tepkimeye girer. Asit veya asit buharları ile temasında, kükürt ve klorun yüksek toksisitesinde oksitler üreten dumanlar çıkarır. 65℃’de pirinçe hızla aşındırıcıdır. 65℃’de çeliği ayda 0.0001 inç hızında aşındırabilir. HD, su ile reaksiyona girer; HCI ve tiyodiglikol oluşturarak hidrolize olur. Isıtıldığında (149℃ ile 177℃ arasında), gaz halinde hidrojen klorür ve kükürt ve klor oksitleri salar. Metallerle temas, yanıcı hidrojen gazını serbest bırakabilir.
Bu, kükürt hardalının diğer maddelerle tepkimeye girebileceği ve potansiyel olarak tehlikeli durumlar oluşturabileceğini belirtir. Özellikle asitler, su ve metallerle olan reaksiyonları, toksik gazların salınmasına ve/veya yanıcı hidrojen gazının serbest bırakılmasına neden olabilir.
Kimyasal Silahların ve Kontamine Malzemelerin Güvenli Atık Bertarafı
Kimyasal silahların yok edilmesi için prensipler ve yöntemler: “Kimyasal silahların yok edilmesi”, kimyasalların kimyasal silah üretimi için uygun olmayan bir forma esasen dönüştürülemez bir şekilde dönüştürülmesi ve mühimmat ve diğer cihazları bu şekilde kullanılamaz hale getirmesi sürecini ifade eder. Her ulus, kimyasal silahlarını nasıl yok edeceğini belirler, ancak aşağıdaki işlemler kullanılamaz: Herhangi bir su gövdesine dökme, toprağa gömme veya açık ocakta yakma. Kimyasal silahları yalnızca özel olarak belirlenen ve uygun şekilde tasarlanmış ve donatılmış tesislerde yok eder. Her ulus, kimyasal silahların yok edilmesini sağlamak için kimyasal silahların yok edilmesi tesislerinin bu Sözleşme hükümlerine göre doğrulanabilir bir yok etme süreci olacak şekilde inşa edilip işletilmesini sağlar.
Tüm dekontamine edilmiş malzemeler, toksik yan ürünleri çıkış havasından filtre eden veya yıkayan EPA onaylı bir yakıcıda toplanmalı, içine alınmalı ve kimyasal olarak dekontamine edilmiş veya termal olarak parçalanmalıdır. Herhangi bir kontamine koruyucu giysi, kalsiyum hipoklorit (HTH) veya çamaşır suyu kullanılarak dekontamine edilmeli ve belirlenebilir kontaminasyon (3X) seviyesinden arındığı analiz edilmelidir. Kontamine olmuş giysiler ve kişisel eşyalar, mühürlü bir çift torbaya konmalı ve daha sonra uygun şekilde etiketlenmiş varillere konulmalı ve DA sorunu noktasına geri gönderilmek üzere tutulmalıdır. Atık veya fazla malzemenin dekontaminasyonu, yukarıda belirtilen prosedürlere göre aşağıdaki istisnalarla gerçekleştirilecektir: (a) Laboratuvar cam eşyalarındaki HD, yoğun nitrik asit ile şiddetli reaksiyonu ile oksitlenebilir. (b) HD’nin veya HD ile kontamine olmuş veya içeren herhangi bir miktarın açık ocakta yakılması veya gömülmesi yasaktır. Not: Birkaç eyalet, dekontamine edilmiş güvence malzemesini bir RCRA Tehlikeli Atık olarak tanımlar.
Yorum yap