“Dioksin” olarak isimlendirilen bileşen grubu birden çok klor bağlı dioksinler, furanlar ue
bifenillerden oluşur. Gıda ve yemlerde yasal mevzuatlarda Ümitlendirilmiş ve resmi kontrolü
yapılan 7 dioksin, 10 furan ve 18 klorlu bifenil (PCB) bileşiği bulunur.
Dioksinler esas olarak endüstriyel uygulamaların yan ürünleridir. Uygun olmayan belediye atıklarının yakılması ve çöplerin yakılması dahil olmak üzere çeşitli yakma süreçleriyle üretilirler ve orman yangınları ve yanardağlar gibi doğal süreçler sırasında havaya salınabilirler. Hemen hemen her canlı, dioksinlere veya dioksin benzeri bileşiklere (DLC’ler) maruz kalmıştır.
Başlıca endüstriyel dioksin kaynakları üzerindeki sıkı düzenleyici kontroller, 1987’deki seviyelere kıyasla havaya salınan emisyonları yüzde 90 oranında azalttı.
Günümüzde insanlar dioksinlere öncelikle bu kimyasallarla kirlenmiş gıdaları, özellikle hayvansal ürünleri yiyerek maruz kalmaktadır. Dioksinler yağ dokusunda emilir ve depolanır ve bu nedenle besin zincirinde birikir. İnsan maruziyetinin yüzde 90’ından fazlası gıda yoluyladır.
Güvenlik önlemleri ve düzenlemeler uygulanmadan önce, dioksin salınımı Amerika Birleşik Devletleri’nde büyük bir sorundu. Poliklorlubifeniller (PCB) dioksin içeren ürünleri yasaklamak ve dioksin emisyonlarını azaltmak için endüstri ile birlikte çalıştı. 1979’da EPA, Poliklorlu Bifeniller (PCB’ler) içeren ürünlerin üretimini yasakladı.
Dioksin bileşenleri nasıl oluşur?
Dioksinler ve furanlar özel olarak üretilmeyen, özellikle endüstriyel faaliyetler sonucunda klor varlığında organik bileşenlerin yüksek sıcaklıklara maruz kalmasıyla oluşan bileşiklerdir. PCB’ler 1970 yılına kadar özel olarak üretilmiş ve sanayinin birçok kolunda kullanılmıştır. 1970 yılında yasaklanmış olmasına rağmen, sistemlerde ve birçok ortamda hala bulunabilmektedir.
Dioksin bileşenleri insan sağlığını nasıl etkiler?
Dioksin adı verilen bileşik grubunun toksik etkisi çalışmalarda ortaya konulmuş ve önemli derecede karsinojenik etkileri tespit edilmiştir. 2, 3, 7, 8-TCDD olarak bilinen dioksin bileşiğinin toksik etkisi aflatoksinlerden 600 kat daha fazladır.
Dioksin TCDD veya Mutagen: Konuşan Genetik Terimler Sözlüğü, bilinen bir kansere neden olan ajandır ve diğer DLC’lerin laboratuvar hayvanlarında kansere neden olduğu bilinmektedir. Ek olarak, dioksine maruz kalma, tip 2 diyabet, iskemik kalp hastalığı ve dioksine maruz kalmanın ayırt edici özelliği olan klorakne adı verilen akne benzeri bir cilt hastalığı da dahil olmak üzere bir dizi başka hastalıkla ilişkilendirilmiştir.
Dioksinler çocuklarda gelişimsel sorunlara neden olabilir, yetişkinlerde üreme ve kısırlık sorunlarına yol açabilir, düşüklere neden olabilir, bağışıklık sistemine zarar verebilir ve hormonları etkileyebilir.
Dioksinlere maruz kalma, neredeyse tüm omurgalı türlerinde, rahim de dahil olmak üzere gelişimin neredeyse her aşamasında yaygın etkilere sahiptir. Kaynak ( https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/dioxins/index.cfm )
Hangi gıdalarda dioksin bileşenleri bulunabilir?
Dioksin bileşikleri bulaşan maddeler grubuna girer. Hava, su ve toprak gibi ortamlarda bir bulaşan olarak bulunup bu ortamlar aracılığıyla canlılarda özellikle yağ dokularında biyolojik birikim yapar.
Özellikle hayvansal yağ dokuda birikir, canlı büyüdükçe miktar artar. Gıda maddeleri içinde en riskli gruplar olarak su ürünleri, süt ve ürünleri, et ve ürünleri sayılabilir. Ancak bütün bu ürün gruplarına etki eden yem ve yem katkı maddelerinin önemi çok büyüktür.
Gıda maddeleri içinde en riskli gruplar olarak su ürünleri, süt ve ürünleri ile et ve ürünleri sayılabilir.
Bulaşma riski nasıl azaltılır?
Dioksin bileşikleri yağda çözünmesi sebebiyle az yağlı ya da yağsız gıdaların tüketilmesi halinde bulaşma riski azalabilir. Dioksinin varlığı saklama veya pişirmeden etkilenmez.
Dioksinler anneden çocuğa doğrudan geçmez. Yapılan araştırmalarda dioksinin kalıtsal özellikler üzerine olumsuz etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Eğer anne dioksin bulaşmış gıdalarla beslenirse anne sütü vasıtasıyla bebeklerin de dioksine maruz kaldığı görülmüştür.
Aşağıdaki adımlar dioksine maruz kalma potansiyelini azaltabilir:
- Balık ve tavuktan deriyi çıkarın
- Doğal olarak yağsız et parçaları seçin veya görünür yağları kesin
- Kendi balığınızı yakalarken, belirli balık türleri için, özellikle de yerel kontaminasyonun meydana geldiği su kütleleri için tüketim limitleri olabileceğinden, yerel balıkçılık tavsiyelerini kontrol edin.
- Yağsız veya az yağlı süt kullanın ve tereyağını ölçülü kullanın.
Anne dioksin bulaşmış gıdalarla beslenirse anne sütü aracılığıyla bebeklerin de dioksine maruz kaldığı görülmüştür.
Dioksinli ürün reddedilir, toplatılır ya da imha edilir
Ülkemizde ihracatta, ithalatta ve ülke içinde yapılan rutin kontrollerde gıda ve yemlerde dioksin analizleri Bakanlık laboratuvarları tarafından yapılır. Dioksin tespit edilen numunelere ait partiler ithalatta reddedilir, ihracat ve diğer resmi kontrollerde bulaşmanın kaynağına inilerek parti tamamiyle toplatılır ve imha edilir.
Ancak dioksinler çok yavaş parçalanır ve uzun zaman önce salınan emisyonlar çevrede kalır. Bazı dioksinler uzun süre dayanır, çevresel bozulmaya karşı son derece dirençlidir ve bu nedenle kalıcı organik kirleticiler (KOK) olarak sınıflandırılır. Dioksin kontaminasyonu, özellikle bilgisayar gibi elektronik ürünlerin kontrolsüz yakılması ve sökülmesi ve geri dönüştürülmesi gibi bazı gelişmekte olan ülkelerde artan bir sorundur.
Ülkemizde ihracatta, ithalatta ve ülke içinde yapılan rutin kontrollerde gıda ve yemlerde dioksin analizleri yapılır.
Dioksin Bilimi
Dioksinler, farklı kimyasal yapıları ve özellikleri paylaşan bir bileşik ailesidir. Önemli toksisiteye sahip olduğu düşünülen ve hastalığa neden olabilen çok sayıda dioksin benzeri bileşik tanımlanmıştır. Tekil terim dioksin, en toksik bileşik olan TCDD’yi ifade eder.
Yorum yap