“İklim Değişikliği” 20. yüzyılın, özellikle son çeyreğinde olmak üzere, en çok konuşulan ve tartışılan çevreyle ilgili konularından bir tanesi olmuştur. Öncelikle bilim dünyasında başlayan bu tartışmalar, iklim değişikliğinin önlenebilmesi, dünyamızda yol açacağı etkiler ve bu etkilere karşı alınabilecek tedbirlerin politik ve siyasi yönleri olması sebebiyle Birleşmiş Milletlerin (BM) öncülüğünde Dünya ülkelerinin gündemine taşınmıştır.
Bu amaçla Birleşmiş Milletlerin iki örgütü olan Dünya Meteoroloji Organizasyonu (WMO) ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) aracılığıyla, insan faaliyetlerinin neden olduğu iklim değişikliğinin risklerini değerlendirmek üzere 1988 yılında Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) kurulmuştur. IPCC yapmış olduğu çalışmaları 1990, 1995, 2001, 2007 ve 2013 yıllarında raporlar ile dünyaya duyurmuştur.
Bu çalışmalar üç temelde ele alınmaktadır: Bilimsel temel, uyum ve önleme çalışmaları. Bilimsel temel, Dünya ikliminin geçmişteki, günümüzdeki ve yarınımızdaki durumunu inceleyen çalışmalara dayanmaktadır. İklim değişikliğinin gelecekteki durumu alınacak tedbirler, uyum ve önleme çalışmaları için büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle gelecekteki iklimin durumunu anlamak için iklim modelleme çalışmaları yapılmaktadır.
Küresel olarak yapılan iklim modelleme çalışmalarının çözünürlük ya da ayrıntı olarak yeterli olmaması nedeniyle bölgeler veya ülkeler temelli ölçek küçültme çalışmaları yapılarak daha yüksek çözünürlüklü daha detaylı bilgiler elde edilmektedir. Ülkemizde dinamik ve istatistiksel ölçek küçültme çalışmaları, İTÜ’de gerçekleştirilmektedir. Bölgesel iklim modelleri olarak, Önol (2004), Tatlı (2004) ve Tatlı ve meslektaşları (2004a ve 2004a) tarafından RegCM3 ve MM5 modelleri kullanılmıştır.
Türkiye’deki bölgeler için iklim senaryolarının yansımaları, Ünal ve Önol (2004) ve Ünal ve Tan (2004) tarafından çalışılmıştır. GAP bölgesindeki yüzey alanında meydana gelen değişikliklere yönelik bölgesel iklim modelleme ön çalışmaları Ünal ve meslektaşları (2001) tarafından yapılmış olup, uzun süreli etki çalışmaları devam etmektedir. Her iki modelde, DSİ tarafından desteklenen, DEU SUMER tarafından yürütülen ve Kavas M.L. ve Ortakları, (ABD) tarafından yapılan, “Fırat ve Dicle Havzalarında Su Envanter Çalışmalarının Geliştirilmesi” başlıklı Araştırma ve Uygulama Projesinde (2002-2005) GİRİŞ kullanılmıştır.
İTÜ’nün yanı sıra, DMİ Genel Müdürlüğü de RegCM3 ve PRECIS bölgesel iklim modellerini kullanarak iklim tahmin çalışmaları yürütmektedir. (Ulusal Bildirim 1, 2007). Meteoroloji Genel Müdürlüğü 2006-2008 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri ve Bilişim Enstitüleri ile ortaklaşa 105G015 nolu “Türkiye için İklim Değişikliği Senaryoları” başlıklı TÜBİTAK Kamu ARGE projesi gerçekleştirmiştir. Proje kapsamında MGM İtalya’daki Uluslararası Teorik Fizik Merkezi’nce (ICTP) geliştirilmiş RegCM3 modeli kullanılarak iki farklı sera gazı emisyon senaryosu (A2 ve B1) ile çıktılar elde etmiş ve sıcaklık, yağış, buharlaşma, yüzey akışı parametrelerinin analizlerini tamamlanmıştır.
Bir bölümü Türkiye’nin İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildiriminde de yer alan sonuçlar, “http://gaia.itu.edu.tr” ve ilgili bilgiler “http://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi. aspx” web adreslerinde, karar vericiler ile iklim değişikliği araştırmacılarının yararına sunulmuştur. MGM’de ayrıca İngiltere Meteoroloji Ofisi Hadley İklim Araştırma ve Tahmin Merkezi’nce geliştirilmiş PRECIS modeli ile, HadAMP3 küresel iklim modelinin A2 sera gazı emisyon senaryosu için çıktılar elde edilmiş ve sıcaklık, yağış, buharlaşma ve kar kalınlığı parametrelerine ilişkin analizleri tamamlanmıştır (Demir, vd., 2008).
İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsündeki (İTÜ AYBE) iklim araştırma grubu tarafından, aynı üniversitenin Bilişim Enstitüsü ve Meteoroloji Bölümünden araştırmacıların da katılımıyla, üç farklı GCM’nin, farklı emisyon senaryoları için simülasyonlarının çıktılarını kullanarak Türkiye için bir ölçek küçültme çalışması yürütülmüştür. Ölçek küçültme için ICTP’nin (International Centre of Theoretical Physics – Uluslararası Teorik Fizik Merkezi) bölgesel iklim modeli (RegCM3) kullanılmıştır (Ulusal Rapor 5, 2013). IPCC tarafından Eylül 2007’de organize edilen “Uzmanlar Toplantısı” sonrasında yeni emisyon/ konsantrasyon senaryolarının bir setinin oluşturulması ve kullanılmasına karar verilmiştir.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü, yeni senaryolar ile üretilen küresel veri setlerinin ülkemiz için daha yüksek hassasiyetle üretilmesi için bölgesel iklim modelleme çalışması yapmaya karar vermiştir. Bölgesel iklim projeksiyonları üretme çalışmaları için bir dizi hazırlık çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda, 2011 yılında yüksek kapasiteli bilgisayar alımı yapılmış, çalışmaları yürütecek personelin kapasite geliştirme eğitimleri ve çalışmalarda danışmanlık hizmetleri için İTÜ Meteoroloji Mühendisliği öğretim üyelerinden Doç. Dr. Barış ÖNOL ve Yrd. Doç. Dr. Ufuk Utku Turunçoğlu ile iş birliği gerçekleştirilmiştir.
Çalışmanın başlangıcından bu raporun hazırlanılmasına kadar ki süreç içerisinde hocalarımızın değerli destek, tavsiye ve önerileri devam etmiştir. Alınan eğitimlerin sonucunda, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, RCP4.5 ve RCP8.5 senaryoları temelinde CMIP5 projesi kapsamındaki küresel modellerden 3 tanesine (HadGEM2-ES, MPI-ESMMR ve GFDL-ESM2M) ait veriler ile RegCM4.3.4 bölgesel iklim modeli kullanarak Türkiye ve çevresi için 20 km çözünürlüklü iklim projeksiyonları üretme çalışmalarına başlamıştır.
Çalışmada, referans dönem 1971-2000 olarak seçilmiş ve 2100 yılına kadarki gelecek dönem için iklim projeksiyonları üretilmesi kararlaştırılmıştır. Çalışmanın ilk sonuçları Şubat 2013 yılında elde edilmiştir. Elde edilen ilk sonuçlar VI. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu ve akademisyenlerin olduğu bir toplantıda paylaşıldıktan sonra Aralık 2013’te raporlaştırılmıştır. “Yeni Senaryolarla Türkiye İçin İklim Değişikliği Projeksiyonları” ismi ile sunulan ilk rapor sadece RCP4.5 ve RCP8.5 senaryolarına göre HadGEM2-ES küresel veri seti ailesine ait olan veriler ile RegCM4.3.4. bölgesel iklim modeli kullanılarak 20 km çözünürlüklü elde edilen projeksiyon sonuçlarını içermektedir.
Çalışma sonuçları 2014 yılında “The Climate Change And Climate Dynamics Conference”, “TÜCAUM – VIII. Coğrafya Sempozyumu” ve 2015 yılında ise “VII. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu” isimli sempozyumlarda sunulmuşlardır. Toplantı ve sempozyumlardan elde edilen görüş, öneri ve tavsiyeler bu raporun hazırlanmasında ve elde edilen sonuçlardan türetilecek yeni çalışmalarda rehber olacaktır. Sonuçlarının internet sayfası ile paylaşımı için web sayfası hazırlama süreci ise halen devam etmektedir.
İKLİM ve İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
1.1. İklim ve İklim Değişikliği Kavramları
1.2. Küresel İklim İzleme Çalışmaları
1.3. Türkiye’de İklim İzleme Çalışmaları
1.3.1. Türkiye Uzun Yıllar Yıllık Sıcaklık Dağılışı
1.3.2. Türkiye Uzun Yıllar Yıllık Yağış Dağılışı
1.3.3. Güncel İklim İzleme, Aylık, Mevsimlik, Yıllık Analizler
1.3.4. Tarihsel İklim İzleme (Veri Setleri, Eğilim (Trend) Analizleri)
İKLİM MODELİ KAVRAMI
2.1. Küresel İklim (Genel Sirkülasyon) Modellerinin Tarihsel Gelişimi
2.1.1. Birleştirilmiş Model Projesi Faz: 5 (CMIP5)
2.2. İklim Modeli Çalışmalarında Kullanılan Senaryoların Tarihi
2.2.1. Yeni Nesil Konsantrasyon Senaryoları
2.3. Proje Kapsamında Seçilen Küresel Modeller
2.3.1. Hadley Küresel Çevre Modeli (HadGEM2-ES)
2.3.2. Max Plank Meteoroloji Enstitüsü Küresel Modeli (MPI-ESM-MR)
2.3.3. Jeofizik Akışkanlar Dinamiği Laboratuarı Küresel Modeli (GFDL ESM2M)
2.4. Bölgesel İklim Modelleri ve Ölçek Küçültme
2.4.1. Dinamik Ölçek Küçültme
2.4.2. RegCM-4.3.4
2.4.3. Koordineli Bölgesel İklim Modeli Çalışmaları (CORDEX)
2.5. Referans Periyot ve Bölge Seçimi
2.6. Modelin Parametrizasyonu (Kalibrasyonu)
2.7. İklim Ekstremleri (Uç Değerler )
2.8. Küresel İklim Projeksiyonları
2.8.1. Sıcaklık Projeksiyonları
2.8.2. Yağış Projeksiyonları
2.8.3. Deniz Seviyesi Değişimleri
2.8.4. Ekstremler
2.9. Türkiye İçin Bölgesel İklim Projeksiyonları
2.9.1. Küresel Model Seçimi
2.9.2. HadGEM2-ES Küresel Modeli Verileri İle Üretilen Bölgesel İklim Projeksiyonları
2.9.3. MPI-ESM-MR Küresel Modeli Verileri İle Üretilen Bölgesel İklim Projeksiyonları
2.9.4. GFDL-ESM2M Küresel Modeli Verileri İle Üretilen Bölgesel İklim Projeksiyonları
2.10. Projeksiyon Sonuçlarının Karşılaştırılması İle Oluşturulan Muhtemel Ortalama Sıcaklık Sapma Aralığı Grafikleri
2.10.1. RCP4.5 Senaryosu İçin Muhtemel Ortalama Sıcaklık Sapma Aralığı
2.10.2. RCP8.5 Senaryosu İçin Muhtemel Ortalama Sıcaklık Sapma Aralığı
2.10.3. RCP4.5 ve RCP8.5 Senaryoları İçin Birleştirilmiş Muhtemel Ortalama Sıcaklık Sapma Aralığı
2.11. Projeksiyonların Klimatolojisi Ve Ekstremler
2.11.1. Türkiye Geneli Ortalama Yaz Sıcaklıkları Olasılık Dağılım Fonksiyonu Yüzdesi Grafiği
2.11.2. İstasyonlara Ait Gözlem Verilerinin Sıcaklık ve Yağış Parametreleri İle Model Sonuçlarının Sıcaklık ve Yağış Parametrelerinin Eşik Değerlerin Kıyaslanması
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇALIŞMALARI
3.1. Uluslararası İklim Değişikliği Çalışmaları
3.1.1. Sözleşme
3.1.2. Kyoto Protokolü
3.1.3. Uzun Dönem Müzakereler (2005-2009 Arası)
3.1.4. Kopenhag, 15. Taraflar Konferansı (2009)
3.1.5. Cancun, 16. Taraflar Konferansı (2010)
3.1.6. Durban, 17. Taraflar Konferansı (2011)
3.1.7. Doha, 18. Taraflar Konferansı (2012)
3.1.8. Varşova, 19. Taraflar Konferansı (2013)
3.1.9. Lima, 20. Taraflar Konferansı (2014)
3.2. Ulusal İklim Değişikliği Çalışmaları
3.2.1. Bölgesel İklim Modeli Çalışmaları
3.2.2. İklim Değişikliği Konusundaki Mevcut Belgeler
3.2.2.1. Küresel Isınmanın Etkileri ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi Konusunda Kurulan (10/1, 4, 5, 7, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu
3.2.2.2. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kapsamında Türkiye’nin Durumunu Değerlendirmeye Yönelik Rapor (2009)
3.2.2.3. Onuncu Kalkınma Planı
3.2.2.4. Ulusal Bildirimler
3.2.2.5. İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (İDEP)
3.2.2.6. Türkiye’nin İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı
Bu makalede kullanılan terimler sözlüğü sayfası
Yorum yap