Ebeveynler olarak çocuklarımızın sağlığı ve güvenliği her şeyden önce gelir. Onlara verdiğimiz her yiyecek, her oyuncak ve her eşya titiz bir kontrolden geçer. Peki ya her gün kullandıkları, okula veya parka götürdükleri o renkli, pratik ve “güvenli” olarak pazarlanan yeniden kullanılabilir plastik su şişeleri? Çoğumuz bu ürünlerin sıkı düzenlemelere tabi olduğunu ve herhangi bir risk taşımadığını varsayarız. Ancak, Hollandalı sivil toplum kuruluşu Tegengif (Zehire Karşı) ve Kanada’daki prestijli McGill Üniversitesi arasında yapılan kapsamlı bir iş birliği, bu varsayımı temelden sarsan endişe verici sonuçlar ortaya koydu.
Haziran 2023’te başlayan ve final raporu Nisan 2024’te sunulan bu çığır açan çalışma, özellikle çocuklar için tasarlanmış yeniden kullanılabilir plastik su şişelerinden sızan kimyasal karışımları karakterize etmeyi amaçladı. Araştırmanın bulguları, sadece bilinen birkaç endişe verici kimyasalı değil, aynı zamanda yüzlerce tanımlanamayan ve potansiyel olarak zararlı maddenin de içeceklere karıştığını gösteriyor. Daha da endişe verici olanı ise, şişelerin bulaşık makinesinde yıkanmasının bu kimyasal sızıntısını artırıyor olabilmesi.
Bu makalede, bu önemli bilimsel raporun derinliklerine inecek, kullanılan metodolojiyi, hedeflenen ve hedeflenmeyen kimyasal analizlerinin şaşırtıcı sonuçlarını ve bu bulguların çocuklarımızın sağlığı için ne anlama geldiğini detaylı bir şekilde ele alacağız. Plastik sulukların görünmeyen yüzünü keşfetmeye hazır olun.
Araştırmanın Amacı ve Kapsamı: Mercek Altındaki Suluklar
Bu projenin temel amacı oldukça net ve önemliydi: Çocuklar için tasarlanmış yeniden kullanılabilir plastik bazlı malzemelerden sızan kimyasal karışımların niteliğini ve miktarını belirlemek. Araştırmacılar, bu genel hedefi daha spesifik ve ölçülebilir adımlara böldüler:
- Piyasadaki Ürünlerin Toplanması: Avrupa’nın farklı ülkelerinden çocuklar için satılan popüler yeniden kullanılabilir su şişelerini temin etmek ve bu şişelerin hangi plastik türlerinden yapıldığını (FTIR analizi ile) karakterize etmek.
- Gerçek Dünya Kullanımını Simüle Etmek: Şişelerin bulaşık makinesinde tekrarlanan yıkama döngülerinden önce ve sonra kimyasal sızıntısını simüle etmek. Bu, bir şişenin zamanla ve kullanımla nasıl davrandığını anlamak için kritik bir adımdı.
- Hedeflenmiş Kimyasalların Ölçümü: Önceden belirlenmiş ve potansiyel olarak zararlı olduğu bilinen belirli kimyasalların gıda simülanlarına (içecekleri taklit eden sıvılar) ne kadar sızdığını kantitatif olarak ölçmek.
- Hedeflenmemiş Tarama: Bulaşık makinesinde yıkandıktan sonra şişelerden sızan ve miktarında önemli bir artış veya azalış gösteren diğer tüm kimyasal “moleküler özellikleri” (yani potansiyel kimyasalları) tanımlamak. Bu, bilinenin ötesine geçerek beklenmedik sızıntıları ortaya çıkarmayı amaçlıyordu.
Araştırmada İncelenen Suluklar
Çalışmanın güvenilirliğini ve kapsamını artırmak için, 2023 yılında Avrupa’nın beş farklı ülkesindeki mağazalardan toplam 195 adet içme şişesi (39 farklı ürün tipi, her tipten 5 adet) satın alındı. Bu şişelerden 156 tanesi, detaylı kimyasal analizler için McGill Üniversitesi’nin Montreal’deki laboratuvarlarına gönderildi. Her ürün tipinden bir adet numune ise Hollanda’da malzemenin türünü belirlemek için yapılan FTIR analizi için ayrıldı.
FTIR analizleri, şişelerin hangi polimer türünden yapıldığını doğrulamak için kullanıldı ve sonuçlar genellikle ürün etiketleriyle eşleşti. İncelenen 39 farklı şişe tipinin malzeme dağılımı şu şekildeydi:
- Polipropilen (PP): 13 tip
- Polietilen (PE): 10 tip
- Polietilen Tereftalat (PET): 3 tip
- Polikarbonat (PC): 1 tip
- Polistiren (PS): 1 tip
- Diğer (Tanımlanamayan Polyesterler): 11 tip
Bu dağılım, piyasadaki çocuk suluklarının büyük bir kısmının PP ve PE gibi yaygın plastiklerden yapıldığını, ancak önemli bir kısmının da “Diğer” kategorisinde sınıflandırılan ve içeriği daha az net olan malzemelerden oluştuğunu göstermektedir.
Tablo 1: Şişe numunelerinin listesi ve başlangıç bilgileri.
| Kod | Malzeme (şişe üzeri) | Ambalaj Kodu | Renk | Şeffaflık | Çap (mm) | Ek Notlar |
| LV 01 | PCTG | (7) | berrak | evet | 67 | |
| LV 02 | HLPE | koyu mavi | hayır | 66 | ||
| LV 03 | PP | berrak | evet | 64 | ||
| LV 04 | PP | pembe | evet | 66 | ||
| LV 05 | other | (7) | berrak | evet | 64 | |
| LV 07 | PP, HDPE | berrak | yarı şeffaf | 72 | ||
| LV 08 | mavi | hayır | 69 | |||
| Plastic CZ 01 | PP | gri | hayır | 73 | ||
| Plastic CZ 02 | PP | pembe | hayır | 73 | ||
| Plastic CZ 03 | pembe | hayır | 74 | |||
| Plastic CZ 04 | mavi | evet | 66 | |||
| Plastic CZ 05 | PP | berrak | yarı şeffaf | 74 | ||
| Plastic CZ 06 | mavi | hayır | 64 | düzensiz şekil, ortası dar (çap=53) | ||
| Plastic CZ 07 | (7) | mavi | evet | 67 | ||
| Plastic CZ 08 | PE | siyah | hayır | 70 | ||
| Plastic DK 01 | mavi | hayır | 64 | düzensiz şekil, ortası dar (çap=53) | ||
| DK 02 | Plastic | other (7) | berrak | evet | 68 | |
| DK 03 | Plastic | PE-LD (4) | pembe | hayır | 69 | |
| DK 04 | Plastic | (7) | koyu mavi | evet | 66 | |
| Plastic DK 05 | berrak | evet | 66 | |||
| Plastic DK 06 | PE-LD (4) | turkuaz | evet | 66,60 | düzensiz şekil (eliptik taban), ortası dar (çap=52) | |
| Plastic DK 07 | beyaz | hayır | 64 | |||
| Plastic DK 08 | PE | kırmızı ve berrak | yarı şeffaf | 69 | ||
| Plastic ESP 01 | PE | hardal sarısı | hayır | 67 | ||
| Plastic ESP 02 | PP | mavi | evet | 72 | ||
| Plastic ESP 03 | (7) | berrak | evet | 70 | ||
| Plastic ESP 04 | PCTG | (7) | berrak | evet | 64 | |
| Plastic ESP 05# | yeşil | yarı şeffaf | 64,58 | düzensiz şekil (eliptik taban) | ||
| Plastic ESP 06 | yeşil | hayır | 70 | |||
| Plastic ESP 07 | berrak | evet | 70 | |||
| Plastic ESP 08 | PP | koyu mavi | hayır | 70 | ||
| Plastic NL 01 | PP | macenta | hayır | 57 | ||
| Plastic NL 02 | PP | pembe | evet | 66 | düzensiz şekil (eliptik taban), ortası dar (çap=60) | |
| Plastic NL 03 | PET | berrak | evet | 62.59 | ||
| Plastic NL 04 | sarı | hayır | 68 | |||
| Plastic NL 05 | berrak | evet | 64 | |||
| Plastic NL 06 | pembe | evet | 63 | |||
| Plastic NL 07 | PET | berrak | evet | 50 | ||
| Plastic NL 08 | PE | yeşil | hayır | 69 |
Testler Nasıl Yapıldı? – Bilimsel Metodoloji
Araştırmanın sonuçlarının ne kadar güvenilir olduğunu anlamak için, bilim insanlarının izlediği titiz metodolojiyi bilmek önemlidir. Çalışma, gerçek hayattaki kullanım koşullarını mümkün olduğunca taklit edecek şekilde tasarlanmıştır.
Bulaşık Makinesi Simülasyonu: Aşınma ve Yıpranma Testi
Çocuk sulukları genellikle defalarca bulaşık makinesinde yıkanır. Peki bu süreç, plastik malzemenin yapısını etkileyip kimyasal sızıntısını artırır mı? Bu soruyu cevaplamak için her bir şişe tipinden ikişer adet numune, tezgâh üstü bir bulaşık makinesinde 20 döngü boyunca yıkandı. Bu, tipik bir kullanım süresini simüle etmek için yapıldı. Yıkama işlemi, yaklaşık 65-70°C sıcaklıklarda normal bir programda gerçekleştirildi. Deterjan olarak limon kokulu Finish® Jel Sıvı deterjan kullanıldı.
Karşılaştırma yapabilmek için, her ürün tipinden ikişer adet yıkanmamış şişe de kontrol grubu olarak ayrıldı. Bu sayede, yıkanmış ve yıkanmamış şişeler arasındaki kimyasal sızıntı farkları net bir şekilde ölçülebildi. Ayrıca, bulaşık makinesinin kendisinden veya deterjandan kaynaklanabilecek olası kimyasal bulaşmayı dışlamak için, aynı koşullarda dört adet amber renkli cam kavanoz da “yıkanmış boş” kontrol numuneleri olarak yıkandı.
Testler sırasında, sadece şişelerin ana gövdesinden kaynaklanan kimyasal geçişi ölçüldüğü için kapaklar ve pipet gibi diğer parçalar çıkarıldı ve test edilmedi.
Kimyasal Sızıntı (Migrasyon) Çalışmaları
Yıkama aşaması tamamlandıktan sonra hem yıkanmış hem de yıkanmamış şişelerin içine, gıdaları taklit eden özel bir sıvı olan “gıda simülanı” dolduruldu. Çocukların suluklarında genellikle suyun yanı sıra meyve suyu gibi asidik içecekler de taşıdığı göz önünde bulundurularak, pH değeri 4.5’ten düşük olan içecekleri taklit etmek için simülan B (%3 asetik asit) kullanıldı.
Şişeler bu simülan ile doldurulduktan sonra, dışarıdan herhangi bir kirlenmeyi önlemek için ağızları alüminyum folyo ile kapatıldı ve kapakları hafifçe üzerine yerleştirildi. Numuneler, oda sıcaklığında (22circC) bekletildi. Kimyasal sızıntının zamanla nasıl değiştiğini gözlemlemek için hem 24 saat sonra hem de 10 gün sonra her şişeden analiz için sıvı örnekleri (alikotlar) alındı.
Yüksek Hassasiyetli Kimyasal Analiz
Toplanan sıvı örnekleri, LC-QTOF-MS (Sıvı Kromatografisi – Uçuş Zamanlı Kütle Spektrometresi) adı verilen son derece hassas bir sistemle analiz edildi. Bu teknoloji, bir karışımdaki farklı kimyasalları ayırıp tanımlayarak çok düşük konsantrasyonlardaki maddeleri bile tespit etme yeteneğine sahiptir. Analizler, olabildiğince geniş bir kimyasal yelpazesini tespit edebilmek için hem pozitif hem de negatif iyonizasyon modlarında yapıldı. Bu kapsamlı çalışma, toplamda yaklaşık 800 enjeksiyon ve 160 saatlik analiz süresi gerektirdi.
Şaşırtıcı Sonuçlar: Suluklardan Neler Sızıyor?
Araştırmanın en çarpıcı kısmı, bu titiz testler sonucunda ortaya çıkan bulgulardır. Bilim insanları, hem önceden belirledikleri şüpheli kimyasalları aradılar hem de beklenmedik sızıntıları tespit etmek için geniş bir tarama yaptılar.
Hedeflenmiş Analiz: Bilinen Şüpheliler
Araştırmacılar, ilk olarak plastiklerle ilişkili olduğu bilinen ve sağlık açısından endişe yaratan 36 farklı kimyasalı hedeflediler. Bu listede çeşitli ftalatlar, adipatlar, fosfatlar ve Irganox gibi plastik katkı maddeleri bulunuyordu.
Bu 36 hedeften sadece bir tanesi olan Diisobütil ftalat (DiBP), test edilen suluklardan sızarken tespit edildi. Diğer 35 kimyasalın tespit edilebilir seviyelerin altında olması, bu spesifik maddelerin ya üretimde kullanılmadığını ya da sızıntı seviyelerinin çok düşük olduğunu göstermektedir.
Tablo 2: Hedef analitlerin listesi.
| Hedef analitler | CAS numarası |
| Dietil ftalat (DEP) | 84-66-2 |
| Benzil bütil ftalat (BBzP) | 85-68-7 |
| Di-n-oktil ftalat (DnOP) | 117-84-0 |
| Bis(2-etilheksil) ftalat (DEHP) | 117-81-7 |
| Bis(2-propilheptil) ftalat (DPHP) | 53306-54-0 |
| Dipentil ftalat (DPP) | 131-18-0 |
| Diheptil ftalat (DHpP) | 3648-21-3 |
| Diisononil ftalat (DiNP) | 28553-12-0 |
| Bis(2-etilheksil) adipat (DEHA) | 103-23-1 |
| Diizobütil ftalat (DiBP) | 84-69-5 |
| Dibütil ftalat (DBP) | 84-74-2 |
| İzodesil akrilat | 1330-61-6 |
| 2-Etilheksanoik asit | 149-57-5 |
| 2,4,7,9-Tetrametil-5-desin-4,7-diol (Surfynol 104) | 126-86-3 |
| Mono-2-etilheksil ftalat (MEHP) | 4376-20-9 |
| Desil oktil ftalat | 119-07-3 |
| Dibütil adipat | 124-04-9 |
| Dibütil sebasat | 109-43-3 |
| DINCH | 331673-15-5 |
| DIDA ((Diizodesil adipat)) | 27178-16-1 |
| 4-Dodesilbenzensülfonik asit | 121-65-3 |
| Diizooktil adipat | 1330-86-5 |
| Tris(4-nonilfenil) fosfit | 3050-88-2 |
| Resorsinol | 108-46-3 |
| Diizobütil adipat | 141-04-8 |
| Bis(4metil–2-pentil) ftalat | 146-50-9 |
| Diizodesil ftalat | 26761-40-0 |
| Didesil ftalat | 84-77-5 |
| Irganox 1076 | 2082-79-3 |
| Irganox 1030 | 1709-70-2 |
| Bis(2-etilheksil) tereftalat | 6422-86-2 |
| Trifenil fosfat | 115-86-6 |
| Trifenil fosfit | 101-02-0 |
| Asetil tribütil sitrat | 77-90-7 |
| Tribütil fosfat | 126-73-8 |
| 4-nonilfenol dallanmış | 84852-15-3 |
DiBP: Bulaşık Makinesinin Ortaya Çıkardığı Tehlike
DiBP’nin tespiti, özellikle de bulaşık makinesinde yıkandıktan sonra ortaya çıkması, çalışmanın en endişe verici bulgularından biridir. İşte detaylar:
- Yıkanmamış Şişeler: 39 farklı tip şişeden sadece tek bir polietilen (PE) numunesinde DiBP sızıntısı tespit edildi.
- Yıkanmış Şişeler: 20 döngü bulaşık makinesinde yıkandıktan sonra ise durum dramatik bir şekilde değişti. Hem PP (13 farklı tip) hem de PE (9 farklı tip) malzemeden yapılmış çok sayıda şişede DiBP sızıntısı gözlemlendi.
- Artan Sızıntı: Tespit edilen seviyeler, yıkanmış şişelerde yıkanmamış olanlara göre her zaman daha yüksekti. Ayrıca, kimyasalın içinde bekletildiği süre uzadıkça sızıntı da arttı; 10 günlük sızıntı seviyeleri 24 saatlik seviyelerden daha yüksekti.
En yüksek DiBP sızıntı oranı, yıkanmış bir PE şişede 10 gün sonunda 8.17 µg/dm² olarak ölçüldü.
DiBP Neden Bu Kadar Önemli?
Diisobütil ftalat (DiBP) masum bir kimyasal değildir. Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) tarafından “Çok Yüksek Önem Arz Eden Madde (SVHC)” olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmanın nedenleri şunlardır:
- Üreme için Toksik: Üreme sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir.
- Endokrin Bozucu: Vücudun hormonal sistemini taklit ederek veya bozarak hormonal dengeyi olumsuz etkileyebilir.
Avrupa Birliği’nin Plastik Gıda Temas Malzemeleri Yönetmeliği’ne göre, DiBP’nin plastik gıda temas malzemelerinde bir katkı maddesi olarak kullanılmasına izin verilmemektedir. Ancak, üretim sürecinde teknik bir yardımcı madde olarak kullanılmasından veya bir safsızlık olarak ortaya çıkmasından dolayı küçük miktarlarda bulunabilir.
Hedeflenmemiş Tarama: Buzdağının Görünmeyen Yüzü
Araştırmanın belki de en endişe verici kısmı, hedeflenmemiş tarama sonuçlarıdır. Bu yaklaşım, sadece belirli kimyasalları değil, suluklardan sızan tüm kimyasal sinyalleri tespit etmeyi amaçlar.
Sonuçlar şok ediciydi: Çocuk suluklarıyla temas eden gıda simülanlarında yüzlerce farklı kimyasal sinyal (moleküler özellik) tespit edildi. Bu bulgu, Danimarka’da yapılan ve yeniden kullanılabilir plastik şişelerden 400’den fazla plastikle ilişkili bileşiğin suya sızdığını bildiren başka bir çalışmayla da tutarlıdır.
Bu yüzlerce kimyasalın önemli bir kısmının plastik şişelerden sızan maddeler olduğu düşünülmektedir, çünkü kontrol olarak kullanılan cam kavanozlarda bu sinyaller ya hiç gözlemlenmemiş ya da çok daha düşük seviyelerde tespit edilmiştir.
Tanımlanabilen Diğer Zararlı Kimyasallar
Yüzlerce kimyasal sinyal arasından, yeterli yoğunluğa sahip olanlar daha detaylı incelendi ve yedi tanesinin kimliği analitik standartlarla doğrulandı. DiBP dışında, bu çalışmada çocuk suluklarından sızdığı ilk kez rapor edilen bu kimyasallardan bazılarının bilinen etkileri şunlardır:
- Dibütilamin: Bir plastik katkı maddesidir. Daha önce 1987’de biberon emziklerinde de tespit edilmiştir. Toksisitesi hakkında sınırlı bilgi olmasına rağmen, bir gıda temas malzemesinden sızması endişe vericidir.
- N-laurildietanolamin: Plastiklerde antistatik bir ajan olarak kullanılan bir polimer katkı maddesidir. Daha önce gıda temas malzemelerinden sızdığı rapor edilmemiştir. Yapılan bir çalışmada, bu kimyasalın hücre büyümesi üzerinde güçlü bir engelleyici etkiye sahip olduğu ve kolesterol dengesini etkileyebileceği bulunmuştur.
- Tribütil sitrat: Polimerlerin ve reçinelerin özelliklerini geliştiren bir plastikleştiricidir. Cramer Sınıf III (Yüksek Toksisite) olarak rapor edilmiştir ve şu anda endokrin bozucu potansiyeli açısından değerlendirilmektedir. Bu kimyasalın gıda temas malzemelerinden sızdığına dair daha önce bir bilgi bulunmamaktadır.
- Diğerleri: Ayrıca plastikleştirici olarak kullanılan Dibütil maleat ve plastik işlemede kayganlaştırıcı olarak kullanılan Oktadekanamid de tespit edilen kimyasallar arasındadır.
Bu bulgular, plastik suluklardan sadece ftalatların değil, toksikolojik profilleri hakkında çok az şey bilinen veya hiç bilinmeyen bir dizi başka kimyasalın da sızdığını göstermektedir. Bu durum, özellikle gelişimlerinin kritik bir döneminde olan çocuklar için potansiyel bir “kimyasal kokteyl” maruziyeti riski yaratmaktadır.
Tablo 3: Her bir hedeflenen bileşik için enjekte edilen gıda taklitçisi konsantrasyonu (ng/mL) olarak ifade edilen tayin sınırı (LOQ). (Enjeksiyon hacmi: 20 µL)
| Pozitif Polarite | |||||
| Hedef Analit | Formül | m/z [M+H]+ | RT (dak) | MDL (ng/mL) | LOQ (ng/mL) |
| Dietil ftalat (DEP) | C12H14O4 | 223.0970 | 6.20 | 0.6 | 1.9 |
| Dibütil adipat (DBA) | C14H26O4 | 259.1909 | 6.78 | 0.2 | 0.7 |
| Tribütil fosfat (TBPP) | C12H27O4P | 267.1725 | 6.54 | 0.07 | 0.2 |
| Diizobütil ftalat (DiBP) | C16H22O4 | 279.1597 | 6.69 | 0.2 | 0.6 |
| Dipentil ftalat (DPP) | C18H26O4 | 307.1910 | 7.12 | 0.7 | 2.4 |
| Benzil bütil ftalat (BBzP) | C19H20O4 | 313.1440 | 6.94 | 0.3 | 0.9 |
| Dibütil sebasat (DBSA) | C18H34O4 | 315.2535 | 7.27 | 0.2 | 0.6 |
| Trifenil fosfat (TPPP) | C18H15O4P | 327.0786 | 6.64 | 0.003 | 0.01 |
| Bis(4-metil-2-pentil) ftalat (BMPP) | C20H30O4 | 335.2222 | 7.34 | 0.03 | 0.1 |
| Diheptil ftalat (DHpP) | C22H34O4 | 363.2536 | 7.85 | 1.6 | 5.3 |
| Bis(2-etilheksil) adipat (DEHA) | C22H42O4 | 371.3162 | 7.98 | 1.3 | 4.3 |
| Di-n-oktil ftalat (DnOP) | C24H38O4 | 391.2849 | 8.27 | 0.3 | 0.9 |
| Desil oktil ftalat (DOP) | C26H42O4 | 419.3167 | 8.75 | 1.0 | 3.3 |
| Diisononil ftalat (DiNP) | C26H42O4 | 419.3175 | 8.52 | 1.0 | 3.3 |
| Diisononil hekzahidroftalat (DINCH) | C26H48O4 | 425.3630 | 9.19 | 0.2 | 0.5 |
| Diizodesil adipat (DIDA) | C26H50O4 | 427.3787 | 8.67 | 2.0 | 6.7 |
| Bis(2-propilheptil) ftalat (DPHP) | C28H46O4 | 447.3471 | 8.87 | 0.3 | 0.9 |
| Diizodesil ftalat (DiDP) | C28H46O4 | 447.3474 | 9.20 | 0.3 | 0.9 |
| 2,4,7,9-Tetrametil-5-desin-4,7-diol (Surfynol 104) | C14H26O2 | 227.2006 | 6.11 | 9.2 | 30 |
| İzodesil akrilat | C13H24O2 | 213.1845 | 6.51 | 0.6 | 2.0 |
| Resorsinol | C6H6O2 | 111.0446 | 6.69 | 1.5 | 4.8 |
| Diizobütil adipat (DiBA) | C14H26O4 | 259.1909 | 6.66 | 0.4 | 1.2 |
| Dibütil ftalat (DBP) | C16H22O4 | 279.1597 | 6.82 | 0.2 | 0.7 |
| Asetil tribütil sitrat (ATC) | C20H34O8 | 403.2331 | 6.98 | 0.03 | 0.1 |
| Trifenil fosfit (TPPi) | C18H15O3P | 311.0837 | 7.10 | 5.4 | 17.8 |
| Diizooktil adipat (DiOA) | C22H42O4 | 371.3161 | 7.98 | 1.0 | 3.3 |
| Bis(2-etilheksil) ftalat (DEHP) | C24H38O4 | 391.2848 | 8.02 | 0.1 | 0.3 |
| Didesil ftalat (DDP) | C28H46O4 | 447.3474 | 9.24 | 0.6 | 1.9 |
| Tris(4-nonilfenil) fosfit (T4NPPi) | C45H69O3P | 689.5062 | 8.56 | 1515 | 5000ᵃ |
| bis(2-etilheksil) tereftalat (DEHP) | C24H38O4 | 391.2848 | 8.02 | 0.4 | 1.5 |
| mono-2-etilheksil ftalat (MEHP) | C16H22O4 | 279.1597 | 6.52 | 0.5 | 1.6 |
| Negatif Polarite | |||||
| Hedef Analit | Formül | m/z [M-H] | RT (dak) | MDL (ng/mL) | LOQ (ng/mL) |
| 2-etilheksanoik asit (2-EHA) | C8H16O2 | 143.1080 | 5.72 | 1.8 | 6.0 |
| 4-nonilfenol dallanmış | C15H24O | 219.1749 | 6.73 | 7.6 | 25 |
| 4-Dodesilbenzensülfonik asit | C18H30O3S | 325.1870 | 6.33 | 0.2 | 0.5 |
| Irganox 1076 | C35H62O3 | 529.4620 | 9.89 | 1.0 | 3.3 |
| Irganox 1330 | C54H78O3 | 773.5872 | 9.62 | 1.3 | 4.2 |
ᵃ Tris(4-nonilfenil) fosfit için LOQ değeri yüksek (5 µg/mL) olarak değerlendirilmiştir. Daha iyi sonuçlar elde edilebilirdi ancak bu, sadece bu bileşik için ayrı bir analitik çalışma gerektirirdi.
Sonuç ve Değerlendirme
Tegengif ve McGill Üniversitesi’nin bu ortak çalışması, çocuklar için üretilen yeniden kullanılabilir plastik su şişelerinin güvenliği konusunda önemli soru işaretleri yaratmaktadır. Raporun temel sonuçları şu şekilde özetlenebilir:
- Yüzlerce Kimyasal Sızıntısı: Hedeflenmemiş analizler, çocuk suluklarından içeceklere yüzlerce farklı kimyasalın sızdığını ortaya koymuştur. Bu kimyasal karışımların birçoğunun toksikolojik profili bilinmemektedir, bu da kapsamlı bir risk değerlendirmesini imkânsız kılmaktadır.
- Endişe Verici Kimyasallar: Tespit edilen ve kimliği doğrulanan maddeler arasında, üreme için toksik ve endokrin bozucu olarak sınıflandırılan DiBP gibi “çok yüksek önem arz eden” kimyasallar bulunmaktadır. Ayrıca, hücre büyümesini engelleyebilen veya yüksek toksisite sınıfında yer alan başka kimyasallar da ilk kez bu tür ürünlerde tespit edilmiştir.
- Bulaşık Makinesi Etkisi: Çalışmanın en çarpıcı bulgularından biri, bulaşık makinesinde yıkamanın kimyasal sızıntısını artırmasıdır. Birçok numunede, yıkanmamış şişelerde tespit edilemeyen DiBP, 20 kez yıkandıktan sonra belirgin seviyelerde sızmaya başlamıştır. Bu durum, makinedeki yüksek sıcaklık ve deterjanların plastiğin yapısını zamanla bozarak kimyasalların daha kolay sızmasına neden olabileceğini düşündürmektedir.
- Kullanım Sınırlamaları: Bu çalışma, asidik içecekleri taklit eden bir simülan kullanmıştır. Üreticilerin genellikle bu şişeleri sadece su için tavsiye ettiği ve yağlı veya alkollü içeceklerin plastik şişelerde saklanmaması gerektiği unutulmamalıdır, çünkü bu tür sıvılarla temas halinde sızıntının çok daha yüksek olması beklenmektedir.
- Bilinmeyenler: Bu çalışma, günlük kullanım sırasında oluşan çiziklerin kimyasal sızıntısı üzerindeki etkisini dikkate almamıştır, ancak önceki çalışmalar bunun sızıntıyı artırabildiğini göstermiştir. Ayrıca, tespit edilen yüzlerce kimyasaldan sadece küçük bir kısmının kimliği belirlenebilmiştir, bu da insan maruziyetini anlama konusundaki mevcut zorlukları vurgulamaktadır.
Sonuç olarak, bu araştırma, yeniden kullanılabilir plastik çocuk suluklarının masumiyetini sorgulamakta ve ebeveynleri, politika yapıcıları ve üreticileri daha güvenli alternatifler aramaya teşvik etmektedir. Özellikle çocukluk gibi kritik bir gelişim döneminde, bu tür kimyasal kokteyllere maruz kalmanın uzun vadeli etkileri belirsizliğini korumaktadır.
Tablo 4: Şişelerle temas halindeki gıda taklitçilerinde tespit edilen DiBP seviyeleri (ng/mL).
| Numune ID | LC-MS Veri Dosyası | 1. Gün (ng/mL) | 10. Gün (ng/mL) | Malzeme (IR) | Renk |
| LV 02-1 | 23092TL-Bottle 005.d | 13.65 | 22.58 | ||
| LV 02-2 | 23092TL-Bottle 006.d | 14.68 | 27.24 | PE | Mavi |
| LV 02-3 | 23092TL-Bottle 007.d | 26.77 | 57.16 | ||
| LV 02-4 | 23092TL-Bottle 008.d | 23.38 | 55.93 | ||
| LV 04-1 | 23092TL-Bottle 013.d | T.E. | T.E. | ||
| LV 04-2 | 23092TL-Bottle 014.d | T.E. | T.E. | ||
| LV 04-3 | 23092TL-Bottle 015.d | 0.19 | 10.07 | PP | Pembe |
| LV 04-4 | 23092TL-Bottle 016.d | 6.58 | 20.54 | ||
| LV 07-1 | 23092TL-Bottle 021.d | T.E. | T.E. | ||
| LV 07-2 | 23092TL-Bottle 022.d | T.E. | T.E. | PP | Berrak |
| LV 07-3 | 23092TL-Bottle 023.d | T.E. | 11.99 | ||
| LV 07-4 | 23092TL-Bottle 024.d | T.E. | 11.57 | ||
| LV 08-1 | 23092TL-Bottle 025.d | T.E. | T.E. | ||
| LV 08-2 | 23092TL-Bottle 026.d | T.E. | T.E. | ||
| LV 08-3 | 23092TL-Bottle 027.d | 3.05 | 14.44 | PP | Mavi |
| LV 08-4 | 23092TL-Bottle 028.d | 0.00 | 22.97 | ||
| CZ 01-1 | 23092TL-Bottle 029.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 01-2 | 23092TL-Bottle 030.d | T.E. | T.E. | PP | Siyah |
| CZ 01-3 | 23092TL-Bottle 031.d | T.E. | 12.53 | ||
| CZ 01-4 | 23092TL-Bottle 032.d | T.E. | 20.15 | ||
| CZ 02-1 | 23092TL-Bottle 033.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 02-2 | 23092TL-Bottle 034.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 02-3 | 23092TL-Bottle 035.d | T.E. | 4.97 | PP | Pembe |
| CZ 02-4 | 23092TL-Bottle 036.d | 10.86 | 29.93 | ||
| CZ 03-1 | 23092TL-Bottle 037.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 03-2 | 23092TL-Bottle 038.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 03-3 | 23092TL-Bottle 039.d | T.E. | 7.68 | PP | Pembe |
| CZ 03-4 | 23092TL-Bottle 040.d | T.E. | 3.82 | ||
| CZ 05-1 | 23092TL-Bottle 045.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 05-2 | 23092TL-Bottle 046.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 05-3 | 23092TL-Bottle 047.d | T.E. | 9.13 | PP | Berrak |
| CZ 05-4 | 23092TL-Bottle 048.d | 5.36 | 25.13 | ||
| CZ 06-1 | 23092TL-Bottle 049.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 06-2 | 23092TL-Bottle 050.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 06-3 | 23092TL-Bottle 051.d | 7.91 | 18.39 | PE | Mavi |
| CZ 06-4 | 23092TL-Bottle 052.d | 11.67 | 30.28 | ||
| CZ 08-1 | 23092TL-Bottle 057.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 08-2 | 23092TL-Bottle 058.d | T.E. | T.E. | ||
| CZ 08-3 | 23092TL-Bottle 059.d | 2.94 | 20.47 | PE | Siyah |
| CZ 08-4 | 23092TL-Bottle 060.d | 5.73 | 20.65 | ||
| DK 01-1 | 23092TL-Bottle 061.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 01-2 | 23092TL-Bottle 062.d | T.E. | T.E. | PE | Mavi |
| DK 01-3 | 23092TL-Bottle 063.d | 6.97 | 16.07 | ||
| DK 01-4 | 23092TL-Bottle 064.d | 3.81 | 14.81 | ||
| DK 03-1 | 23092TL-Bottle 069.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 03-2 | 23092TL-Bottle 070.d | T.E. | T.E. | PE | Pembe |
| DK 03-3 | 23092TL-Bottle 071.d | 12.85 | 25.43 | ||
| DK 03-4 | 23092TL-Bottle 072.d | 17.56 | 30.73 | ||
| DK 06-1 | 23092TL-Bottle 081.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 06-2 | 23092TL-Bottle 082.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 06-3 | 23092TL-Bottle 083.d | T.E. | T.E. | PP | Mavi-yeşil |
| DK 06-4 | 23092TL-Bottle 084.d | T.E. | 5.53 | ||
| DK 07-1 | 23092TL-Bottle 085.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 07-2 | 23092TL-Bottle 086.d | T.E. | T.E. | PE | Beyaz |
| DK 07-3 | 23092TL-Bottle 087.d | 1.22 | 12.05 | ||
| DK 07-4 | 23092TL-Bottle 088.d | 5.46 | 14.62 | ||
| DK 08-1 | 23092TL-Bottle 089.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 08-2 | 23092TL-Bottle 090.d | T.E. | T.E. | ||
| DK 08-3 | 23092TL-Bottle 091.d | T.E. | T.E. | PE | Kırmızı |
| DK 08-4 | 23092TL-Bottle 092.d | 12.87 | 19.01 | ||
| ESP 01-1 | 23092TL-Bottle 093.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 01-2 | 23092TL-Bottle 094.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 01-3 | 23092TL-Bottle 095.d | 7.74 | 25.41 | PE | Sarı |
| ESP 01-4 | 23092TL-Bottle 096.d | 11.37 | 27.49 | ||
| ESP 02-1 | 23092TL-Bottle 097.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 02-2 | 23092TL-Bottle 098.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 02-3 | 23092TL-Bottle 099.d | T.E. | 4.13 | PP | Mavi |
| ESP 02-4 | 23092TL-Bottle 100.d | 10.44 | 16.05 | ||
| ESP 05-1 | 23092TL-Bottle 109.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 05-2 | 23092TL-Bottle 110.d | T.E. | T.E. | ||
| ESP 05-3 | 23092TL-Bottle 111.d | T.E. | 3.48 | PP | Yeşil |
| ESP 05-4 | 23092TL-Bottle 112.d | T.E. | 3.13 | ||
| NL 01-1 | 23092TL-Bottle 125.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 01-2 | 23092TL-Bottle 126.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 01-3 | 23092TL-Bottle 127.d | T.E. | T.E. | PP | Macenta |
| NL 01-4 | 23092TL-Bottle 128.d | T.E. | 5.58 | ||
| NL 02-1 | 23092TL-Bottle 129.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 02-2 | 23092TL-Bottle 130.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 02-3 | 23092TL-Bottle 131.d | 1.40 | 7.51 | PP | Pembe |
| NL 02-4 | 23092TL-Bottle 132.d | 8.69 | 15.99 | ||
| NL 04-1 | 23092TL-Bottle 137.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 04-2 | 23092TL-Bottle 138.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 04-3 | 23092TL-Bottle 139.d | 8.34 | 8.74 | PP | Sarı |
| NL 04-4 | 23092TL-Bottle 140.d | 8.53 | 10.28 | ||
| NL 08-1 | 23092TL-Bottle 153.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 08-2 | 23092TL-Bottle 154.d | T.E. | T.E. | ||
| NL 08-3 | 23092TL-Bottle 155.d | 1.86 | 8.21 | PE | Yeşil |
| NL 08-4 | 23092TL-Bottle 156.d | 8.42 | 12.94 |
Not: Mavi renk yıkanmış numuneleri, beyaz renk yıkanmamış numuneleri belirtir. T.E. = tespit edilmedi.
Tablo 5: PP ve PE şişelerden 1 ve 10 gün sonra DiBP sızıntısı (µg/dm²).
| Malzeme | Tip | 1-gün (µg/dm²) | 10-gün (µg/dm²) | |||||
| Minimum | Maksimum | Ortalama | STDS | Minimum | Maksimum | Ortalama | ||
| PP (N=12) | yıkanmamış | T.E. | T.E. | Yok | Yok | T.E. | T.E. | Yok |
| yıkanmış | T.E. | 1.60 | 0.92 (n=10) | 0.5 | T.E. | 4.40 | 1.72 (n=24) | |
| PE (N=10) | yıkanmamış | T.E. | 2.10 | 2.03 (n=2) | 0.1 | T.E. | 3.90 | 3.56 (n=2) |
| yıkanmış | T.E. | 3.83 | 1.43 (n=17) | 1.0 | T.E. | 8.17 | 3.28 (n=19) |
Not: T.E.=tespit edilmedi; Yok=mevcut değil; N=aynı malzeme grubundaki şişe tipi sayısı ve her N’nin 4 tekrarı vardır; n=bireysel şişe sayısı.
Kaynakça
Bu makalede kullanılan bilgiler, McGill Üniversitesi ve Tegengif tarafından hazırlanan “Characterization of chemical mixtures migrating from plastic-based materials used in reusable water bottles for children” başlıklı final raporuna ve raporda atıfta bulunulan aşağıdaki bilimsel yayınlara dayanmaktadır:
- European Commission, Commission Regulation (EU) No 10/2011 of 14 January 2011 on plastic materials and articles intended to come into contact with food Text with EEA relevance. 2011.
- Nerin, C., et al., Guidance in selecting analytical techniques for identification and quantification of non-intentionally added substances (NIAS) in food contact materials (FCMS). Food Additives and Contaminants Part a-Chemistry Analysis Control Exposure & Risk Assessment, 2022. 39(3): p. 620-643.
- Tisler, S. and J.H. Christensen, Non-target screening for the identification of migrating compounds from reusable plastic bottles into drinking water. Journal of Hazardous Materials, 2022. 429.
- Schymanski, E.L., et al., Identifying Small Molecules via High Resolution Mass Spectrometry: Communicating Confidence. Environmental Science & Technology, 2014. 48(4): p. 2097-2098.
- Tian, L., L. Lin, and S. Bayen, Optimization of the post-acquisition data processing for the non-targeted screening of trace leachable residues from reusable plastic bottles by high performance liquid chromatography coupled to hybrid quadrupole time of flight mass spectrometry. Talanta, 2019. 193: p. 70-76.
- Kubwabo, C., et al., Migration of bisphenol A from plastic baby bottles, baby bottle liners and reusable polycarbonate drinking bottles. Food Additives and Contaminants Part a- Chemistry Analysis Control Exposure & Risk Assessment, 2009. 26(6): p. 928-937.
- Llanes, L.C., et al., Mechanical and thermal properties of poly(lactic acid) plasticized with dibutyl maleate and fumarate isomers: Promising alternatives as biodegradable plasticizers. European Polymer Journal, 2021. 142.
- Vera, P., et al., Ion-Mobility Quadrupole Time-of-Flight Mass Spectrometry: A Novel Technique Applied to Migration of Nonintentionally Added Substances from Polyethylene Films Intended for Use as Food Packaging. Analytical Chemistry, 2019. 91(20): p. 12741-12751.
- Castegnaro, M., J.R. Pollock, and M. Friesen, Possible underestimation of nitrosatable amine levels in artificial saliva extracts of children’s rubber pacifiers and baby-bottle teats. IARC Sci Publ, 1987. 84: p. 377-9.
- Bhat, A.R., A.H. Shalla, and R.S. Dongre, Dibutylamine (DBA): A highly efficient catalyst for the synthesis of pyrano 2,3-d pyrimidine derivatives in aqueous media. Journal of Taibah University for Science, 2016. 10(1): p. 9-18.
- Osorio, J., et al., Determination of volatile non intentionally added substances coming from a starch-based biopolymer intended for food contact by different gas chromatography-mass spectrometry approaches. Journal of Chromatography A, 2019. 1599: p. 215-222.
- Pahl, I., et al., Assessing biologic/toxicologic effects of extractables from plastic contact materials for advanced therapy manufacturing using cell painting assay and cytotoxicity screening. Scientific Reports, 2024(14): p. Article number: 5933.
- Zhang, Y.Y., J.H. Li, and G.Y. Su, Comprehensively screening of citric acid ester (CAE) plasticizers in Chinese foodstuffs, and the food-based assessment of human exposure risk of CAEs. Science of the Total Environment, 2022. 817.
- ECHA, Substance Infocard: Tributyl citrate. 2024.
- Widén, H., A. Leufvén, and T. Nielsen, Migration of model contaminants from PET bottles:: influence of temperature, food simulant and functional barrier. Food Additives and Contaminants Part a-Chemistry Analysis Control Exposure & Risk Assessment, 2004. 21(10): p. 993-1006.
- 240515-final-report.pdf
Yorum yap