4.4 Borulu dağıtım sistemleri için yönetim prosedürleri

Bir yönetim planının çoğu, normal çalışma koşulları altında optimal operasyonu sürdürmek için alınacak eylemleri tanımlayacaktır. Bunlar hem operasyonel izleme parametrelerindeki normal varyasyonlara hem de operasyonel izleme parametreleri kritik sınırlara ulaştığında verilecek yanıtları içerecektir. Standart operasyonel prosedürler ve olaylara ve acil durumlara planlı müdahaleler dahil olmak üzere tüm faaliyetler belgelendirilmelidir. Bir kritik sınırın aştığı (veya doğrulamada) önemli bir sapma genellikle “olay” olarak adlandırılır. Olay, içme suyu olarak temin edilen suyun güvenli olabileceğinden veya olabileceğinden şüphelenilen herhangi bir durumdur (yani, su güvenliğine olan güven kaybolur).

Tablo 4.5 Numune alma konusunda rehberlik sağlayan su kalitesine ilişkin Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) standartları ^a

ISO standart numarası	Başlık (su kalitesi)
5667-1:2006	Örnekleme – Bölüm 1: Örnekleme programlarının ve örnekleme tekniklerinin tasarımına ilişkin rehber
5667-3:2003	Numune Alma – Bölüm 3: Su numunelerinin korunması ve işlenmesine ilişkin kılavuz
5667-4:1987	Numune Alma – Bölüm 4: Doğal ve insan yapımı göllerden numune alma rehberi
5667-5:2006	Numune alma – Bölüm 5: Arıtma işleri ve borulu dağıtım sistemlerinden içme suyu ve su numunesi alınmasına ilişkin rehber
5667-6:2005	Numune Alma – Bölüm 6: Nehirlerden ve akarsulardan numune alınmasına ilişkin rehber
5667-11:2009	Numune Alma – Bölüm 11: Yeraltı sularından numune alınmasına ilişkin rehber
5667-13:1997	Numune alma – Bölüm 13: Kanalizasyon ve su arıtma işlerinden çamurlardan numune alınmasına ilişkin rehber
5667-14:1998	Numune Alma – Bölüm 14: Çevresel sudan numune alma ve işleme kalite güvencesine ilişkin rehber
5667-16:1998	Numune Alma – Bölüm 16: Numunelerin biyotestine ilişkin rehber
5667-20:2008	Örnekleme – Bölüm 20: Karar vermede örnekleme verilerinin kullanımına ilişkin rehber Eşikler ve sınıflandırma sistemleriyle uyumluluk
5667-21:2010	Numune Alma – Bölüm 21: Tankerler veya dağıtım boruları dışındaki araçlarla dağıtılan içme suyundan numune alınmasına ilişkin rehber
5667-23:2011	Numune Alma – Bölüm 23: Yüzey sularından pasif numune alma rehberi
5668-17:2008	Numune Alma – Bölüm 17: Toplu askıdaki çökeltilerden numune alınmasına ilişkin rehber
13530:2009	Kimyasal ve fizikokimyasal su analizleri için analitik kalite kontrol rehberi
17381:2003	Su analizinde kullanıma hazır test kiti yöntemlerinin seçimi ve uygulanması

ISO, içme suyu tedariki ile ilgili olarak kalite yönetimi standartları da belirlemiştir. Bunlar arasında:

• ISO 24510:2007, İçme Suyu ve Atıksu Hizmetleri ile İlgili Faaliyetler – Hizmetin Kullanıcılar Tarafından Değerlendirilmesi ve Geliştirilmesi için Rehber
• ISO 24512:2007, İçme Suyu ve Atıksu Hizmetleri ile İlgili Faaliyetler – İçme Suyu Tesislerinin Yönetimi ve İçme Suyu Hizmetlerinin Değerlendirilmesi için Rehber

Bu standartlar, güvenli ve kaliteli içme suyu sağlanmasına yardımcı olan önemli araçlardır.

Bir WSP’nin bir parçası olarak, öngörülebilir olaylar ve öngörülemeyen olaylar ile acil durumlar için müdahale prosedürleri tanımlanmalıdır. Olay müdahale planlarının çeşitli uyarı seviyeleri olabilir. Bunlar, ek araştırmadan başka bir şey gerektirmeyen küçük erken uyarılardan, acil duruma kadar uzanan bir yelpazeye sahip olabilir. Acil durumlar, özellikle halk sağlığı yetkilileri olmak üzere, içme suyu tedarikçisinin dışındaki organizasyonların kaynaklarını da gerektirecektir.

Etkili yönetim, normal operasyonel koşullar altında alınacak eylemleri, sistemin kontrolünün kaybedilebileceği belirli “olay” durumlarında alınacak eylemleri ve öngörülemeyen (acil) durumlarda uygulanacak prosedürleri tanımlamayı gerektirir. Yönetim prosedürleri, sistemin güvenli çalışmasını sağlamak için gerekli sistem değerlendirmesi, izleme planları, destek programları ve iletişim ile birlikte belgelenmelidir.

Olay müdahale planları tipik olarak şunları içerir:

• Anahtar personel için hesap verme yükümlülükleri ve iletişim bilgileri, genellikle birkaç kurumu ve kişiyi içerir;
• Olayları tetikleyecek ölçülebilir göstergeler ve sınır değerleri/koşulları listeleri, ayrıca bir uyarı seviyesi ölçeği;
• Uyarılara yanıt olarak gerekli eylemlerin net açıklaması;
• Standart operasyonel prosedürlerin ve gerekli ekipmanların yeri ve kimliği;
• Yedek ekipmanın yeri;
• İlgili lojistik ve teknik bilgiler;
• Kontrol listeleri ve hızlı referans kılavuzları.

Plan çok kısa sürede takip edilmesi gerekebilir, bu nedenle bekleme nöbeti listeleri, etkili iletişim sistemleri ve güncel eğitim ve dokümantasyon gereklidir. Personel, olayları veya acil durumları etkili bir şekilde yönetebilmelerini sağlamak için müdahale prosedürlerinde eğitim almalıdır. Olay ve acil durum müdahale planları düzenli olarak gözden geçirilmeli ve tatbik edilmelidir. Bu, hazırlığı artırır ve bir acil durum meydana gelmeden önce planların etkinliğini artırmak için fırsatlar sunar.

Herhangi bir olay veya acil durumdan sonra, ilgili tüm personeli içeren bir soruşturma yapılmalıdır. Soruşturma aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurmalıdır:

• Sorunun nedeni;
• Sorunun ilk nasıl tanındığı veya fark edildiği;
• Gereken en temel eylemler;
• Ortaya çıkan herhangi bir iletişim sorunu ve bunların nasıl ele alındığı;
• Hemen ve uzun vadeli sonuçlar;
• Acil durum müdahale planının ne kadar iyi çalıştığı.

Olay veya acil durumun uygun belgelenmesi ve raporlanması da oluşturulmalıdır. Organizasyon, gelecek olaylar için hazırlık ve planlamayı iyileştirmek için olay veya acil durumdan olabildiğince fazla şey öğrenmelidir. Olay veya acil durumun gözden geçirilmesi, WSP’de ve mevcut protokollerde gerekli değişiklikleri gösterebilir. Olay sırasında suyun örnekleme alınması ve saklanması için prosedürlerin hazırlanması, sorumluluğun tanımlanması ve ekipman temini, takip eden epidemiolojik veya diğer araştırmalar için değerli olabilir ve şüpheli bir olay sırasında erkenden suyun örnekleme alınması ve saklanması, müdahale planının bir parçası olmalıdır.

Bu bölüm, boru dağıtım sistemlerinin güvenli ve etkin yönetimi için gerekli olan prosedürleri ve bilgileri açıklamaktadır. Bu bilgileri dikkatlice inceleyerek ve uygun planları uygulayarak, dağıtım sisteminizin suyunun kalitesini koruyabilir ve halk sağlığını güvence altına alabilirsiniz.

4.4.1 Öngörülebilir Olaylar (“sapmalar”)

Birçok olay (örneğin, kritik bir sınırın aşılması) önceden tahmin edilebilir ve yönetim planları bu durumlarda alınacak eylemleri belirleyebilir. Bu eylemler şunları içerebilir:

• Mümkünse geçici olarak farklı su kaynaklarına geçiş,
• Koagülasyon dozunu artırma,
• Yedek dezenfeksiyon kullanma veya dağıtım şebekelerindeki dezenfektan konsantrasyonlarını yükseltme.

Bu, su kalitesi yönetiminde önemli bir noktadır. Öngörülebilir olaylar için önceden plan yapmak, bu olayların gerçekleşmesi durumunda hızlı ve etkili müdahale yapılmasını sağlar. Bu da su güvenliğinin korunmasına katkıda bulunur.

4.4.2 Planlanmamış Olaylar

Suyun potansiyel olarak güvensiz olduğu düşünülen bazı senaryolar, olay müdahale planlarında özel olarak belirlenmemiş olabilir. Bu, olayların öngörülmemiş olması veya çok düşük olasılıklı olduğu için ayrıntılı düzeltici eylem planları hazırlanmaya değmediği düşünülmesinden kaynaklanabilir. Bu tür olaylara izin vermek için, genel bir olay müdahale planı geliştirilmelidir. Bu plan, olayların tanımlanması ve ele alınması konusunda genel rehberlik sağlamanın yanı sıra, çok farklı olay türlerine uygulanabilecek özel müdahale önerileri de içerebilir. Genel bir olay müdahale planında, kişisel sorumluluklar ve kategorik seçim kriterileri içeren bir durum değerlendirme ve olay ilan etme protokolü sunulmalıdır. Seçim kriterleri, etki süresi, etkilenen nüfus ve şüpheli tehlikenin niteliği gibi unsurları içerebilir. Genel olay müdahalelerinin başarısı, içme suyu tedarikini işleten ve yöneten personelin deneyimine, kararına ve becerisine bağlıdır. Ancak, birçok olayda ortak olan genel faaliyetler, genel olay müdahale planlarına dahil edilebilir. Örneğin, borulu sistemler için, kirli suyun boru sisteminden atılması gereken durumlarda kullanılmak üzere acil temizleme standart operasyon prosedürleri hazırlanıp test edilebilir. Aynı şekilde, rezervuarları hızla değiştirmek veya baypas etmek için standart operasyon prosedürleri hazırlanıp test edilerek sisteme dahil edilebilir. Bu tür bir “araç kitinin” geliştirilmesi, hata olasılığını azaltır ve olaylar sırasında müdahale süresini hızlandırır.

Önemli noktalar:

• Bazı olaylar öngörülmez ve onlar için özel planlar yoktur.
• Genel bir olay müdahale planı, bu tür olaylarda nasıl davranılacağını belirler.
• Plan, durum değerlendirme, olay ilan etme ve müdahale prosedürlerini içermelidir.
• Genel olay müdahalelerinin başarısı personel becerisine bağlıdır.
• Bazı genel müdahale prosedürleri önceden hazırlanıp test edilebilir.

Bu bölüm, içme suyu güvenliğinin korunması için önemlidir. Genel bir olay müdahale planı, öngörülemeyen olaylarda bile hızlı ve etkili müdahale yapılmasına yardımcı olabilir.

4.4.3 Acil Durumlar

Su tedarikçileri, acil durumlarda devreye girecek planlar geliştirmelidir. Bu planlar potansiyel doğal afetleri (örneğin, depremler, sel baskınları, elektrikli ekipmanlara yıldırım çarpması), kazaları (örneğin, su havzasındaki dökülmeler, elektrik kesintileri), arıtma tesisi ve dağıtım sistemindeki hasarları ve insan müdahalelerini (örneğin, grevler, sabotaj) dikkate almalıdır. Acil durum planları, alınacak önlemleri koordine etme sorumluluklarını, içme suyu tedarikçilerini uyaracak ve bilgilendirecek bir iletişim planını ve acil içme suyu temini ve dağıtımı için planları açıkça belirtmelidir. Planlar, ilgili düzenleyici makamlar ve diğer önemli kurumlarla istişare edilerek geliştirilmeli ve ulusal ve yerel acil durum müdahale düzenlemeleriyle uyumlu olmalıdır. Acil durum müdahale planlarında ele alınması gereken temel alanlar şunlardır:

• Artırılmış izleme dahil olmak üzere müdahale eylemleri;
• Kurumun iç ve dışındaki yetkililerin sorumlulukları;
• Acil içme suyu tedariki planları;
• Bildirim prosedürleri (dahili, düzenleyici kuruluş, medya ve halk) dahil olmak üzere iletişim protokolleri ve stratejileri;
• Halk sağlığı gözetiminin artırılması için mekanizmalar.

Mikroorganizma veya kimyasalları içeren acil durumlar ve öngörülemeyen olaylar için müdahale planları ayrıca, kaynat uyarıları (bkz. bölüm 7.6.1) ve sudan uzak durma uyarıları (bkz. bölüm 8.7.10) yayınlama temellerini de içermelidir. Uyarının amacı kamu yararına alınmalıdır. Bu nedenle, uyarı, mevcut bilgilerin hızlı ancak dikkatli bir değerlendirilmesinden sonra ve halk sağlığına yönelik devam eden bir riskin, suyu kaynatma veya ondan kaçınma tavsiyesinin riskinden daha ağır bastığı sonucuna varılmasından sonra verilmelidir. Uyarı, genellikle halk sağlığı yetkilileri tarafından yönetilecektir. Bir içme suyu tedarikini kapatma kararı, alternatif bir güvenli kaynak sağlama yükümlülüğü taşır ve özellikle sağlık üzerindeki olumsuz etkiler nedeniyle suyu kısıtlamanın meşrulaştırılması çok nadirdir. Rehber değerinin aşılması veya acil durum durumunda belirli eylemler, bölüm 7.6’da (mikrobiyal tehlikeler) ve bölüm 8.7’de (kimyasal tehlikeler) ele alınmaktadır; daha genel hususlar ise bölüm 6.8’de tartışılmaktadır.

“Tatbikat” acil durumlar, acil durumlara hazırlığın sürdürülmesinde önemli bir yere sahiptir. Farklı koşullar altında belirli bir su tedariki için alınabilecek potansiyel eylemleri belirlemeye yardımcı olurlar.

Önemli noktalar:

• Su tedarikçileri, acil durumlar için planlar geliştirmelidir.
• Bu planlar, afetlerden kazalara, sabotaja kadar çeşitli durumları kapsamalıdır.
• Acil durum planları, sorumlulukları, iletişimi ve alternatif su kaynaklarını belirlemelidir.
• Kaynat uyarıları ve sudan uzak durma uyarıları konusunda rehberlik sağlamalıdırlar.
• Tatbikat acil durumlar hazırlık için önemlidir.

Bu bölüm, içme suyu güvenliğinin sağlanmasında önemlidir. Acil durum planları, acil durumlarda hızlı ve etkili müdahale yapılmasını sağlar ve halk sağlığını korur.

4.4.4 İzleme Planı Hazırlama

Operasyonel ve doğrulama izleme için programlar geliştirilmeli ve içme suyu tedarik planının (WSP) bir parçası olarak belgelenmelidir. Bu programlar, içme suyu sisteminin çeşitli yönlerini izlemek için izlenecek stratejileri ve prosedürleri ayrıntılı olarak açıklamalıdır. İzleme planları eksiksiz bir şekilde belgelenmeli ve aşağıdaki bilgileri içermelidir:

• İzlenecek parametreler: Su kalitesini etkileyebilecek kimyasal, fiziksel ve mikrobiyolojik parametrelerin listesi.
• Örnek alma yeri ve sıklığı: Örneklerin alınacağı konumlar ve ne sıklıkla alınması gerektiği belirtilmelidir.
• Örnek alma yöntemleri ve ekipmanları: Örneklerin nasıl toplanacağı ve hangi ekipmanların kullanılacağı açıklanmalıdır.
• Örnek alma programları: Farklı parametreler için özel örnekleme zaman çizelgeleri belirtilmelidir.
• Düzeltici işlem prosedürlerine referanslar: Sınır değerlerin aşılması durumunda alınacak önlemler ve sorumluluklar açıklanmalıdır.
• Test laboratuvarları için yetki ve sertifika gereklilikleri: Su analizlerinin yapılacağı laboratuvarların gerekli niteliklere sahip olması zorunludur.
• Örnek alma sonuçlarının kalite güvencesi ve geçerliliği için yöntemler: Sonuçların güvenilirliğini sağlamak için kalite kontrol ve kalibrasyon prosedürleri belirtilmelidir.
• Sonuçları kontrol etme ve yorumlama gereklilikleri: Personelin analiz edilen değerleri nasıl yorumlayacağı ve uygun kararlar vereceği açıklanmalıdır.
• Personelin sorumlulukları ve gerekli nitelikler: İzleme faaliyetlerini yürütecek personelin yetkinlikleri ve sorumlulukları belirtilmelidir.
• Dokümantasyon ve kayıt yönetimi gereklilikleri: İzleme sonuçlarının nasıl kaydedileceği ve yönetileceği açıklanmalıdır.
• Sonuçların bildirilmesi ve iletişim gereklilikleri: İzleme verilerinin ilgili yetkililere ve halk ile nasıl paylaşılacağı belirtilmelidir.

İzleme planları, içme suyu güvenliği için hayati önem taşır. Kapsamlı ve iyi tasarlanmış bir izleme planı, su kalitesinin sürekli olarak izlenmesini ve potansiyel sorunların erkenden tespit edilmesini sağlar. Bu da, su güvenliğinin korunmasına ve halk sağlığının korunmasına katkıda bulunur.

Önemli noktalar:

• İzleme planı, su kalitesini etkileyebilecek tüm parametreleri kapsamalıdır.
• Plan, örnek alma yöntemleri, sıklıkları ve yerlerini açıkça belirtmelidir.
• Sınır değerlerin aşılması durumunda alınacak önlemlerin referanslarını içermelidir.
• Sonuçların güvenilirliğini sağlamak için kalite kontrol ve kalibrasyon prosedürleri belirtilmelidir.
• Personelin gerekli yetkinliklere sahip olması ve sorumlulukları tanımlanmalıdır.
• İzleme sonuçlarının düzgün bir şekilde kaydedilmesi ve raporlanması zorunludur.

4.4.5 Destekleyici Programlar

İçme suyu güvenliğinin sağlanmasında birçok eylem doğrudan su kalitesini etkilemez ve bu nedenle kontrol önlemleri olarak sınıflandırılmaz. Bunlar “destekleyici programlar” olarak adlandırılır ve bir içme suyu tedarik planında (WSP) belgelenmelidir. Destekleyici programlar şunları içerebilir:

• Arıtma tesisleri, su havzaları ve rezervuarlara erişimi kontrol etme ve kaynak suyuna girdiğinde insanlardan tehlike transferini önlemek için uygun güvenlik önlemlerini uygulamak.
• Kimyasallar ve malzemelerin içme suyu tedarikinde kullanımı için doğrulama protokolleri geliştirmek – örneğin, kalite güvence programlarına katılan tedarikçilerin kullanımını sağlamak.
• Ana boru patlamaları gibi olaylara müdahale için özel ekipman kullanmak (örneğin, ekipman yalnızca içme suyu işleri için ayrılmalı, kanalizasyon işleri için kullanılmamalıdır).
• İçme suyu güvenliğini etkileyebilecek faaliyetlerde görevli personel için eğitim ve öğretim programları – eğitim, uyum programları kapsamında uygulanmalı ve sık sık güncellenmelidir.
• Su kalitesini, kaynak suyu kalitesi de dahil olmak üzere, su kalitesi anlayışını geliştirmek için araştırma ve geliştirme.

İçme suyunun güvenliğini sağlamakta önemli rol oynayan ancak su kalitesine doğrudan etkisi olmayan faaliyetler destekleyici programlar olarak adlandırılır.

Destekleyici programlar, içme suyu tedarikçilerinin ve yöneticilerinin normal operasyonlarının bir parçası olarak zaten uyguladıkları unsurlardan oluşacaktır. Çoğu için, destekleyici programların uygulanması şunları içerecektir:

• Mevcut operasyonel ve yönetim uygulamalarının toplanması;
• Uygulamaları sürekli olarak iyileştirmek için ilk ve daha sonra periyodik inceleme ve güncelleme;
• İyi uygulamaları teşvik etmek için tanıtımı;
• Uygunsuzluk durumunda düzeltici eylemler de dahil olmak üzere, uygulamaların kullanıldığını kontrol etmek için denetim.

İyi operasyonel ve yönetim uygulamaları kodları ve hijyenik çalışma uygulamaları, destekleyici programların temel unsurlarıdır. Bunlar genellikle standart operasyonel prosedürlerde ele alınır. Bazıları şunlardır:

• Bakımdaki hijyenik çalışma uygulamaları;
• Kişisel hijyene dikkat;
• İçme suyu tedarikinde görevli personelin eğitimi ve yeterliliği;
• Kalite güvence sistemleri gibi personel eylemlerini yönetmek için araçlar;
• Güvenli içme suyu sağlamaya her düzeyde paydaş bağlılığını güvence altına almak;
• Faaliyetleri içme suyu kalitesini etkileyebilecek toplulukların eğitimi;
• İzleme ekipmanlarının kalibrasyonu;
• Kayıt tutma.

Diğer tedarikçilerin destekleyici programları ile kendi programlarını karşılaştırmak, fikir alışverişi ve iyi uygulama örneklerini teşvik etmek için akran incelemesi, kıyaslama ve personel veya belge değişimi yararlı olabilir. Destekleyici programlar kapsamlı, çeşitli olabilir ve birden fazla kuruluş ve bireyi içerebilir. Birçok destekleyici program, su kaynaklarının korunması önlemlerini içerir ve genellikle arazi kullanımı kontrolünün unsurlarını içerir. Bazı su kaynakları koruma önlemleri, kontrol önlemi olarak kullanılabilecek atıksu arıtma süreçleri ve fırtına suyu yönetimi uygulamaları gibi mühendislik ürünüdür.

Kısaltmaların İngilizce ve Türkçe Anlamları

• 2,4-D: 2,4-dichlorophenoxyacetic acid – 2,4-D: 2,4-diklorofenoksiasetik asit
• 2,4-DB: 2,4-dichlorophenoxybutyric acid – 2,4-DB: 2,4-diklorofenoksibutirik asit
• 2,4-DP: dichlorprop – 2,4-DP: diklorprop
• 2,4,5-T: 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid – 2,4,5-T: 2,4,5-triklorofenoksiasetik asit
• 2,4,5-TP: 2,4,5-trichlorophenoxy propionic acid; fenoprop – 2,4,5-TP: 2,4,5-triklorofenoksi propiyonik asit; fenoprop
• AAS: atomic absorption spectrometry – AAS: atomik absorpsiyon spektrometresi
• Absor: absorptiometry – Absor: absorpsiyometri
• ADI: acceptable daily intake – ADI: kabul edilebilir günlük alım miktarı
• AES: atomic emission spectrometry – AES: atomik emisyon spektrometresi
• AIDS: acquired immunodeficiency syndrome – AIDS: Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu
• AMPA: aminomethylphosphonic acid – AMPA: aminometilfosfonik asit
• ARfD: acute reference dose – ARfD: akut referans dozu
• ATX: anatoxin – ATX: anatoksin
• BDCM: bromodichloromethane – BDCM: bromodiklorometan
• BMD: benchmark dose – BMD: referans dozu
• BMDL: lower confidence limit on the benchmark dose – BMDL: kıyaslama dozunda daha düşük güven sınırı
• BMDLx: lower 95% confidence limit on the benchmark dose for an x% response – BMDLx: %x yanıt için referans dozda %95’lik daha düşük güven sınırı
• BTEX: benzene, toluene, ethylbenzene and xylenes – BTEX: benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler
• Bti: Bacillus thuringiensis israelensis – Bti: Bacillus thuringiensis israelensis
• bw: body weight – bw: vücut ağırlığı
• CAS: Chemical Abstracts Service – CAS: Kimyasal Özetler Hizmeti
• Col: colorimetry – Col: kolorimetri
• CPVC: chlorinated polyvinyl chloride – CPVC: klorlu polivinil klorür
• CSAF: chemical-specific adjustment factor – CSAF: kimyasala özgü ayarlama faktörü
• Ct: product of disinfectant concentration and contact time – Ct: dezenfektan konsantrasyonunun ve temas süresinin çarpımı
• CYN: cylindrospermopsin – CYN: silindirdrospermopsin
• DAEC: diffusely adherent E. coli – DAEC: yaygın olarak yapışan E. coli
• DALY: disability-adjusted life year – DALY: engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı
• DBCM: dibromochloromethane – DBCM: dibromoklorometan
• DBCP: 1,2-dibromo-3-chloropropane – DBCP: 1,2-dibromo-3-kloropropan
• DBP: disinfection by-product – DBP: dezenfeksiyon yan ürünü
• DCA: dichloroacetic acid – DCA: dikloroasetik asit
• DCB: dichlorobenzene – DCB: diklorobenzen
• DCP: dichloropropane – DCP: dikloropropan
• DDT: dichlorodiphenyltrichloroethane – DDT: diklorodifeniltrikloroetan
• DEHA: di(2-ethylhexyl)adipate – DEHA: di(2-etilheksil)adipat
• DEHP: di(2-ethylhexyl)phthalate – DEHP: di(2-etilheksil)ftalat
• DNA: deoxyribonucleic acid – DNA: deoksiribonükleik asit
• DPD: N,N-diethyl-1,4-phenylenediamine sulfate – DPD: N,N-dietil-1,4-fenilendiamin sülfat
• EAAS: electrothermal atomic absorption spectrometry – EAAS: elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi
• EAEC: enteroaggregative E. coli – EAEC: enteroagregatif E. coli
• ECD: electron capture detector – ECD: elektron yakalama dedektörü
• EDTA: ethylenediaminetetraacetic acid; edetic acid – EDTA: etilendiamintetraasetik asit; edetik asit
• EHEC: enterohaemorrhagic E. coli – EHEC: enterohemorajik E. coli
• EIEC: enteroinvasive E. coli – EIEC: enteroinvazif E. coli
• ELISA: enzyme-linked immunosorbent assay – ELISA: enzime bağlı immünosorbent tahlili
• EPEC: enteropathogenic E. coli – EPEC: enteropatojenik E. coli
• ETEC: enterotoxigenic E. coli – ETEC: enterotoksijenik E. coli
• F₀: parental generation – F₀: ebeveyn nesli
• F₁: first filial generation – F₁: ilk evlat nesli
• FAAS: flame atomic absorption spectrometry – FAAS: alevli atomik absorpsiyon spektrometresi
• FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
• FD: fluorescence detector – FD: floresans dedektörü
• FID: flame ionization detector – FID: alev iyonizasyon dedektörü
• FPD: flame photodiode detector – FPD: alev fotodiyot dedektörü
• GAC: granular activated carbon – GAC: granüler aktif karbon
• GC: gas chromatography – GC: gaz kromatografisi
• GL: guidance level (used for radionuclides in drinking-water) – GL: kılavuz seviyesi (içme suyundaki radyonüklidler için kullanılır)
• GV: guideline value – GV: kılavuz değer
• HAA: haloacetic acid – HAA: haloasetik asit
• HAV: hepatitis A virus – HAV: hepatit A virüsü
• HCB: hexachlorobenzene – HCB: heksaklorobenzen
• HCBD: hexachlorobutadiene – HCBD: hekzaklorobutadien
• HCH: hexachlorocyclohexane – HCH: hekzaklorosikloheksan
• HEV: hepatitis E virus – HEV: hepatit E virüsü
• HIV: human immunodeficiency virus – HIV: insan bağışıklık yetersizliği virüsü
• HPC: heterotrophic plate count – HPC: heterotrofik plaka sayısı
• HPLC: high-performance liquid chromatography – HPLC: yüksek performanslı sıvı kromatografisi
• IARC: International Agency for Research on Cancer – IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı
• IC: ion chromatography – IC: iyon kromatografisi
• ICP: inductively coupled plasma – ICP: indüktif olarak eşleşmiş plazma
• ICRP: International Commission on Radiological Protection – ICRP: Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu
• IDC: individual dose criterion – IDC: bireysel doz kriteri
• IPCS: International Programme on Chemical Safety – IPCS: Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı
• IQ: intelligence quotient – IQ: zeka bölümü
• ISO: International Organization for Standardization – ISO: Uluslararası Standardizasyon Örgütü
• JECFA: Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JECFA: Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi
• JMPR: Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues – JMPR: Pestisit Kalıntılarına İlişkin FAO/WHO Ortak Toplantısı
• LC: liquid chromatography – LC: sıvı kromatografisi
• LOAEL: lowest-observed-adverse-effect level – LOAEL: gözlemlenen en düşük yan etki düzeyi
• LRV: log₁₀ reduction value – LRV: log₁₀ azaltma değeri
• MC: microcystin – MC: mikrosistin
• MCB: monochlorobenzene – MCB: monoklorobenzen
• MCPA: 4-(2-methyl-4-chlorophenoxy)acetic acid – MCPA: 4-(2-metil-4-klorofenoksi)asetik asit
• MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-chloro-o-tolyloxy)butyric acid; 4-(4-chloro2 methylphenoxy)butanoic acid – MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-kloro-o-toliloksi)bütirik asit; 4-(4-kloro2 metilfenoksi)bütanoik asit
• MCPP: 2(2-methyl-chlorophenoxy) propionic acid; mecoprop – MCPP: 2(2-metil-klorofenoksi) propiyonik asit; mekoprop
• MDL: method detection limit – MDL: yöntem tespit limiti
• MMT: methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl – MMT: metilsiklopentadienil manganez trikarbonil
• MS: mass spectrometry – MS: kütle spektrometresi
• MS/MS: tandem mass spectrometry – MS/MS: tandem kütle spektrometresi
• MTBE: methyl tertiary-butyl ether – MTBE: metil üçüncül-bütil eter
• MX: 3-chloro-4-dichloromethyl-5-hydroxy-2(5H)-furanone – MX: 3-kloro-4-diklorometil-5-hidroksi-2(5H)-furanon
• NDMA N-nitrosodimethylamine – NDMA N-nitrosodimetilamin
• NOAEL: no-observed-adverse-effect level – NOAEL: advers etkinin gözlemlenmediği düzey
• NOEL: no-observed-effect level – NOEL: etki gözlemlenmeyen düzey
• NTA: nitrilotriacetic acid – NTA: nitrilotriasetik asit
• NTP: National Toxicology Program (USA) – NTP: Ulusal Toksikoloji Programı (ABD)
• NTU: nephelometric turbidity unit – NTU: nefelometrik bulanıklık birimi
• PAC: powdered activated carbon – PAC: toz aktif karbon
• PAH: polynuclear aromatic hydrocarbon – PAH: polinükleer aromatik hidrokarbon
• PCE: tetrachloroethene – PCE: tetrakloroeten
• PCP: pentachlorophenol – PCP: pentaklorofenol
• PCR: polymerase chain reaction – PCR: polimeraz zincir reaksiyonu
• PD: photoionization detector – PD: fotoiyonizasyon dedektörü
• PDA: photodiode array – PDA: fotodiyot dizisi
• PMTDI: provisional maximum tolerable daily intake – PMTDI: geçici maksimum tolere edilebilir günlük alım miktarı
• PPA: protein phosphatase assay – PPA: protein fosfataz tahlili
• PT: purge and trap – PT: arındır ve tuzağa düşür
• PTDI: provisional tolerable daily intake – PTDI: geçici tolere edilebilir günlük alım
• PTMI: provisional tolerable monthly intake – PTMI: geçici tolere edilebilir aylık alım
• PTWI: provisional tolerable weekly intake – PTWI: geçici tolere edilebilir haftalık alım
• PVC: polyvinyl chloride – PVC: polivinil klorür
• QMRA: quantitative microbial risk assessment – QMRA: niceliksel mikrobiyal risk değerlendirmesi
• RNA: ribonucleic acid – RNA: ribonükleik asit
• SI: Système international d’unités (International System of Units) – SI: Système uluslararası d’unités (Uluslararası Birim Sistemi)
• SODIS: solar water disinfection – SODIS: güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu
• STX: saxitoxin – STX: saksitoksin
• sp.: species (singular) – sp.: türler (tekil)
• spp.: species (plural) – spp.: türler (çoğul)
• subsp.: subspecies (singular) – subsp.: alt tür (tekil)
• TBA: terbuthylazine – TBA: terbutilazin
• TCB: trichlorobenzene – TCB: triklorobenzen
• TCE: trichloroethene – TCE: trikloroeten
• TCU: true colour unit – TCU: gerçek renk birimi
• TD₀₅: tumorigenic dose05 , the dose associated with a 5% excess incidence of tumours in experimental animal studies – TD₀₅: tümörijenik doz₀₅, deneysel hayvan çalışmalarında tümör vakalarının %5 fazla olmasıyla ilişkili doz
• TDI: tolerable daily intake – TDI: tolere edilebilir günlük alım miktarı
• TDS: total dissolved solids – TDS: toplam çözünmüş katılar
• THM: trihalomethane – THM: trihalometan
• TID: thermal ionization detector; total indicative dose – TID: termal iyonizasyon dedektörü; toplam gösterge dozu
• UF: uncertainty factor – UF: belirsizlik faktörü
• UN: United Nations – BM: Birleşmiş Milletler
• UNICEF: United Nations Children’s Fund – UNICEF: Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
• UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation – UNSCEAR: Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
• USA: United States of America – ABD: Amerika Birleşik Devletleri
• UV: ultraviolet – UV: ultraviyole
• UVPAD: ultraviolet photodiode array detector – UVPAD: ultraviyole fotodiyot dizisi dedektörü
• WHO: World Health Organization – DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
• WHOPES: World Health Organization Pesticide Evaluation Scheme – WHOPES: Dünya Sağlık Örgütü Pestisit Değerlendirme Planı
• WSP: water safety plan – WSP: su güvenliği planı
• YLD: years of healthy life lost in states of less than full health (i.e. years lived with a disability) – YLD: Sağlığın tam olmadığı durumlarda kaybedilen sağlıklı yaşam yılları (yani engellilikle geçirilen yıllar)
• YLL: years of life lost by premature mortality – YLL: Erken ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları