8.7.5 Halk Sağlığı ve Bireysel Sağlık Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi

Kimyasal bir limit değerin aşılmasının halk ve bireysel sağlık açısından önemini değerlendirirken şu hususlara dikkat edilmelidir:

• Limit değerinin türetilmesine dayanak olan bilgiler: Limit değerler belirlenirken kullanılan bilimsel çalışmalar, veriler ve yöntemler incelenmelidir.
• Kirleticiye diğer yollarla maruz kalma: Su dışında gıda vb. kaynaklardan kirleticiye maruz kalmanın düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır.
• Hassas nüfus grupları: Çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar gibi hassas nüfus gruplarının etkilenebilirliği değerlendirilmelidir.
• Yerel önleyici tedbirler: Kirlenmenin durumuna göre, kirleticinin kaynak suyuna veya sisteme girmesini önlemek için alınan yerel önlemler dikkate alınmalıdır.

Limit Değerlerinin Türetilmesine Dayanak Olan Bilgiler

Kimyasal kirleticiler için limit değerlerin türetilmesi 8.2. bölümde ele alınmaktadır. Limit değerlerin çoğu, Günlük Toler edilebilir Alım Miktarı (TDI) hesaplanarak veya mevcut bir TDI veya Kabul Edilebilir Günlük Alım Miktarı (ADI) kullanılarak türetilir. Daha sonra, diğer kaynaklardan, özellikle gıdadan maruz kalmaya izin vermek için TDI veya ADI’nin bir kısmı içme suyuna tahsis edilir. Bu tahsis genellikle %20’dir, ancak %1’e kadar düşük veya %80’e kadar yüksek olabilir.

Birçok durumda, yerel maruz kalma kaynaklarının incelenmesi, içme suyu dışındaki kaynakların varsayılanlardan daha az önemli olduğunu ve toplam maruz kalmanın daha büyük bir kısmının içme suyuna güvenle tahsis edilebileceğini ortaya koyabilir. 12. Bölümdeki bilgi sayfaları ve bu Kılavuz’da ele alınan tüm kimyasallarla ilgili arka plan belgeleri (https://www.who.int/teams/environment-climate-change-and-health/water-sanitation-and-health/chemical-hazards-in-drinking-water), söz konusu kimyasalların olası kaynakları, tahsis faktörleri dahil olmak üzere, daha fazla bilgi sağlar. Bu tür kimyasallar için hızlı karar verme gerektiğinde, daha kapsamlı bir inceleme yapılırken bir süre (örneğin birkaç gün) için TDI’nin %100’ünün içme suyundan gelmesine izin vermek mümkündür. Diğer kaynaklardan önemli bir maruz kalma olması veya maruz kalmanın birkaç günden fazla sürmesi muhtemelse, limit değerinde kullanılan tahsisin ötesinde, ancak %100’ü aşmayacak şekilde daha fazla tahsis yapmak mümkündür.

Bazı durumlarda, limit değer insanlarda yapılan epidemiyolojik veya klinik çalışmalardan türetilmiştir. Çoğu durumda (örneğin benzen, baryum), bunlar uzun süreli maruz kalmaya ilişkindir ve limit değerinden daha yüksek konsantrasyonlara kısa süreli maruz kalmanın önemli bir endişe kaynağı olması muhtemel değildir; ancak uzman tavsiyesi almak önemlidir. Epidemiyolojik çalışmalardan türetilen limit değerlerin diğer bazı durumlarda, ilgili sağlık etkileri akut naturededir.

Örnekler:

• Nitrat için limit değer: Nitrat için limit değer 50 mg/L (nitrat iyonu olarak) şeklindedir ve en hassas alt nüfusun, yani biberonla beslenen bebeklerin sağlığını korumak için belirlenmiştir. Bu limit değer, epidemiyolojik çalışmalarda 50 mg/L’nin altındaki konsantrasyonlarda olumsuz sağlık etkilerinin (methemoglobinemi ve tiroid etkileri) yokluğuna dayanmaktadır. Limit değer kısa süreli etkilere dayanmasına rağmen, uzun süreli etkiler ve diğer nüfus grupları, örneğin büyük çocuklar ve yetişkinler için de koruyucu özellik taşır. Methaemoglobinecemia, mikrobiyal kontaminasyon ve ardından gelen gastrointestinal enfeksiyon varlığıyla karmaşıklaşır, bu da bu grup için riski önemli ölçüde artırabilir. Bu nedenle, yetkililer nitratın limit değere yakın veya üzerindeki konsantrasyonlarda bulunduğu durumlarda, biberonla beslenen bebekler için kullanılacak suyun mikrobiyolojik olarak güvenli olduğundan emin olmalıdırlar. Ayrıca, bu bebeklerin şu anda gastrointestinal enfeksiyon (ishal) semptomları göstermemesinin de özellikle önemli olduğunu belirtmek gerekir. Ek olarak, mikrobiyolojik güvenliği sağlamak için suyun aşırı kaynatılması nitrat seviyelerini konsantreleştirebileceğinden, suyun sadece kaynayan noktaya gelene kadar ısıtılmasına dikkat edilmelidir. Acil durumlarda, alternatif su kaynakları (örneğin şişe suyu) kullanılabilir.
• Bakır için limit değer: Bakır için limit değer de kısa süreli maruz kalmaya dayanır, ancak konsantrasyona bağlı bir fenomen olan doğrudan mide tahrişine karşı korumak amaçlıdır. Limit değer aşılabilir, ancak bakır konsantrasyonu limit değerin üzerinde arttıkça tüketicilerin gastrointestinal tahrişat yaşama riski de artar. Bu tür tahrişatın meydana gelmesi, maruz kalan nüfusta değerlendirilebilir.

Bazı durumlarda, limit değer laboratuvar hayvanlarında yapılan çalışmalardan türetilen kanser riski tahminine dayanır. Bu gibi durumlarda, birkaç ay ile bir yıl arasında değişen kısa süreli maruz kalma, limit değerin 10 katına kadar olan konsantrasyonlarda tahmini kanser riskini yalnızca küçük bir miktar artırabilir. Risk tahmini geniş bir aralıkta değiştiğinden, risk hiç olmayabilir veya çok az artabilir. Böyle bir durumda, limit değerin kısa bir süre için 10 kat artırılmasının yaşam boyu risk üzerinde ayırt edilebilir bir etkisi olmayacaktır. Bununla birlikte, kısa süreli maruz kalma için daha ilgili olan sinir noktaları, örneğin nörotoksisite gibi diğer toksikolojik uç noktaların önemli hale gelip gelmeyeceğine dikkat edilmesi gerekir.

Önemli miktarlarda kullanılan ve genellikle kazalar sonucu, genellikle yüzey suyu kaynaklarına bulaşan acil durumlarda sıklıkla dahil olan sınırlı sayıda madde için artık kısa süreli maruz kalmalara yönelik sağlık temelli değerler geliştirilmektedir. Bu sağlık temelli değerlerin türetilmesinde kullanılan metodoloji aşağıda açıklanmıştır.

Acil Durumlarda Kullanılacak Sağlık Temelli Değerler

Kimyasalların önemli miktarlarda kullanıldıkları ve yüzey suyu kaynaklarına dökülme gibi acil durumlarda rol oynayabilecekleri durumlarda, akut ve kısa süreli maruz kalmalar için sağlık temelli değerler (akut ve kısa süreli sağlık temelli değerler olarak adlandırılır) türetilebilir. JMPR, pestisitler için akut referans dozlarının (ARfD) belirlenmesine ilişkin rehberlik sağlamıştır (Solecki et al., 2005). Bu ARfD’ler, içme suyundaki pestisitler için akut sağlık temelli değerlerin türetilmesine temel olarak kullanılabilir ve genel rehberlik diğer kimyasallar için ARfD türetmek için de uygulanabilir.

JMPR ARfD’si genellikle tüm nüfusu kapsayacak şekilde belirlenir ve embriyo veya fetüsü olası rahim içi etkilerden korumak için yeterli olmalıdır. Sadece doğurgan yaştaki kadınlara uygulanan, gelişme (embriyo/fetüs) etkilerine dayalı bir ARfD muhafazakar olabilir ve diğer nüfus alt grupları için uygun olmayabilir. ARfD, normalde vücut ağırlığı temelinde ifade edilen, bir kimyasalın tüketicinin 24 saat veya daha kısa bir süre içinde appreciable sağlık riski olmadan alabileceği miktar olarak tanımlanabilir. ADI veya TDI’lerin kronik maruz kalma için belirlenmesine uygulanan bilimsel kavramların çoğu, ARfD’lerin belirlenmesine de eşit şekilde uygulanır. Tek bir veya 1 günlük maruz kalma için en ilgili toksikolojik uç noktalar seçilmelidir. Pestisitler için ARfD’ler için olası ilgili uç noktalar arasında hematotoksiklik (methemoglobin oluşumu dahil), immünotoksiklik, akut nörotoksisite, karaciğer ve böbrek toksisitesi (tek dozlu çalışmalarda veya tekrarlanan dozlu çalışmalarda erken dönemde gözlenen), endokrin etkileri ve gelişme etkileri bulunur. Bu uç noktaların belirlendiği en ilgili veya yeterli çalışma (en hassas türlerde veya en savunmasız alt grupta) seçilir ve NOAEL’ler oluşturulur. Daha sonra türev ARfD’de en düşük NOAEL sağlayan en ilgili uç nokta kullanılır. Belirsizlik faktörleri, deneysel hayvan verilerinden ortalama insana ekstrapolasyon yapmak ve insan popülasyonu içindeki hassasiyet farklılıklarına izin vermek için kullanılır. Bu şekilde türetilen bir ARfD, aşağıdaki gibi içme suyuna %100 ARfD tahsis ederek akut sağlık temelli bir değer oluşturmak için kullanılabilir:

nerede:

bw = vücut ağırlığı (yetişkin için 60 kg, çocuklar için 10 kg, bebekler için 5 kg)

P = ARfD’nin içme suyuna tahsis edilen kısmı (%100)

C = günlük içme suyu tüketimi (yetişkinler için 2 L, çocuklar için 1 L, biberonla beslenen bebekler için 0,75 L)

Bununla birlikte, mevcut veri setleri, bir dizi ilgi çekici bileşik için akut toksisitenin doğru değerlendirilmesine izin vermemektedir. Uygun tek doz veya kısa vadeli veriler mevcut değilse, tekrarlanan doz toksisite çalışmasından elde edilen bir uç nokta kullanılabilir. Bu muhtemelen daha muhafazakar bir yaklaşım olacaktır ve bu, sağlık temelli değer türetilmesinde açıkça belirtilmelidir.

Bir madde içme suyu kaynağına döküldüğünde, kirlilik 24 saatten daha uzun bir süre boyunca mevcut olabilir, ancak genellikle birkaç günden daha uzun sürmez. Bu koşullar altında, tekrarlanan doz toksisite çalışmalarından elde edilen verilerin kullanılması, kısa süreli bir sağlık temelli değer türetmek için uygundur (8.2.2. bölümlerde özetlenen yaklaşım kullanılarak). Bu çalışmalarda kullanılan maruz kalma süresi genellikle birkaç günden çok daha uzun olacağından, bu da muhafazakar bir yaklaşım olacaktır.

Hızlı bir müdahaleye ihtiyaç duyulduğu ve bir ARfD oluşturmak için uygun verilerin mevcut olmadığı ancak söz konusu kimyasal için bir kılavuz değerin veya sağlık temelli değerin mevcut olduğu durumlarda, pragmatik bir yaklaşım, ADI’nin daha yüksek bir oranını tahsis etmek olacaktır. veya içme suyuna TDI. ADI veya TDI’nin ömür boyu maruziyete karşı koruyucu olması amaçlandığından, kısa süreler için ADI veya TDI’nın küçük aşımları sağlık açısından önemli bir endişe yaratmayacaktır. Bu koşullar altında, kısa bir süre için ADI veya TDI’nin %100’ünün içme suyundan gelmesine izin vermek mantıklı olacaktır.

İlgili maddenin yerel olarak ilgili kaynaklarının diğer maruz kalma yolları aracılığıyla değerlendirilmesi

Kimyasallara gıda ve daha az ölçüde hava ve diğer çevresel yollarla yerel maruz kalma hakkında en faydalı bilgi kaynakları genellikle gıda ve çevre kirliliği ile ilgilenen devlet kurumlarıdır. Diğer bilgi kaynakları arasında üniversiteler de yer alabilir.

Özel verilere ihtiyaç duyulmadığında, Kılavuz’un arka plan belgeleri maruz kalma kaynaklarını ele alır ve kimyasalın potansiyel kullanımı ve bunun gıda zincirine girme olasılığı hakkında yerel bir değerlendirme yapmak için kullanılabilecek genel bir değerlendirme sunar. Daha fazla bilgi, Destekleyici belge Kimyasal içme suyu güvenliği (Ek 1) adresinde bulunabilir.

Acil durumlarda, yetkililerin yerel olarak ilgili maruz kalma kaynaklarını hızlı bir şekilde değerlendirmeleri, gıda ve diğer kaynaklardan maruz kalmanın içme suyundan maruz kalmaya kıyasla ne kadar önemli olduğunu anlamaları ve limit değerinin aşılmasının halk sağlığı üzerindeki potansiyel etkisini buna göre değerlendirmeleri önemlidir. Bu değerlendirme, aşağıdaki hususları dikkate almalıdır:

• Gıda ile maruz kalma: Kirleticiye gıda kaynaklarından maruz kalma düzeyi, limit değerinin aşıldığının önemini etkileyebilir. Gıdalar genellikle kimyasallara doğal olarak veya işleme veya ambalajlama sırasında bulaşabilir. Örneğin, nitrat gıdalarda doğal olarak bulunur ve ayrıca bazı gübrelerin kullanımı yoluyla yiyecek ürünlerine girebilir. Bu nedenle, nitratın limit değerinin aşılması durumunda yetkililer, yerel olarak tüketilen gıdalardaki nitrat seviyelerini değerlendirmeye almalıdır.
• Hava ile maruz kalma: Hava ile maruz kalma genellikle içme suyundan maruz kalmaya kıyasla daha az önemlidir, ancak bazı durumlarda önemli olabilir. Örneğin, benzin buharlaşması yoluyla havaya karışabilir ve daha sonra içme suyuna bulaşabilir. Bu nedenle, yetkililer acil durumlarda yerel hava kalitesini de değerlendirmelidir.
• Diğer çevresel kaynaklar: Kimyasallara toprak veya suyla temastan kaynaklanan maruz kalma da dikkate alınmalıdır. Örneğin, kirletici toprak kirliliği yoluyla içme suyuna bulaşabilir veya insanlar kirli toprakla temas halindeyken kazara yiyebilirler. Bu nedenle, yetkililer acil durumlarda yerel çevre koşullarını da değerlendirmelidir.

Yerel maruz kalma kaynaklarının dikkate alınması, yetkililerin limit değerinin aşılmasının halk sağlığı üzerindeki potansiyel etkisini daha doğru bir şekilde değerlendirmelerine ve uygun müdahale önlemlerini belirlemelerine yardımcı olacaktır.

Hassas alt popülasyonlar

Bazı durumlarda, popülasyonun geri kalanından daha fazla risk altında olan belirli bir alt grup olabilir. Bunlar genellikle vücut ağırlığına göre yüksek maruz kalma ile (örneğin biberonla beslenen bebekler) veya belirli bir duyarlılıkla (örneğin fetal hemoglobin ve nitrat/nitrit) ilgilidir. Ancak, bazı genetik alt gruplar belirli toksisiteye karşı daha fazla duyarlılık gösterebilir (örneğin glukoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliği olan gruplar ve kırmızı kan hücreleri üzerindeki oksidatif stres).

Bir olayda içme suyundan potansiyel maruz kalma ADI veya TDI’den daha fazlaysa veya maruz kalmanın birkaç günün ötesine uzanması muhtemelse, o zaman bu durum sağlık yetkilileri ile birlikte dikkate alınmalıdır. Bu gibi durumlarda, söz konusu özel gruba maruz kalmayı önlemek için, biberonla beslenen bebekler için şişe suyu sağlamak gibi hedeflenmiş eylemde bulunmak mümkün olabilir.

Acil durumlarda hassas nüfus gruplarının güvenliğini korumak çok önemlidir. Yetkililer şunları yapmalıdır:

• Hangi nüfus gruplarının en savunmasız olduğunu belirlemek için risk değerlendirmesi yapmak.
• Hassas nüfus gruplarına özel koruma önlemleri almak. Örneğin, biberonla beslenen bebekler için farklı su kaynakları sağlamak veya hamile kadınlara belirli kimyasallara maruz kalmayı azaltma konusunda rehberlik vermek.
• Acil müdahale planlarını hassas nüfus gruplarının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tasarlamak.

Risk değerlendirmesini etkileyen spesifik azaltıcı önlemler

Bu önlemler, belirli bir kirleticinin varlığını etkileyebilecek yerel olarak veya ev ortamında alınan eylemlerle ilgilidir. Örneğin, uçucu veya ısıya duyarlı bir maddenin varlığı, suyun yemek pişirmek veya içecek hazırlamak için ısıtılmasıyla etkilenebilir. Maruz kalan nüfus tarafından rutin olarak böyle önlemler alındığında, risk değerlendirmesi buna göre değiştirilebilir. Alternatif olarak, bu tür adımlar, maruz kalmayı azaltmak ve tesisatın kesintisiz kullanımına izin vermek için ev ortamında kullanılabilir.

İşte bazı özel örtönü önlemlerinin risk değerlendirmesini etkileyebilecek örnekleri:

• Uçucu maddeler: Uçucu maddelerin, özellikle kloroform gibi düşük kaynama noktasına sahip olanların konsantrasyonu, suyu kaynatarak önemli ölçüde azaltılabilir. Bu, risk değerlendirmesinde dikkate alınabilir ve uçucu madde seviyeleri kısıtlama değerin altında düştüğünde suyun güvenle tüketilebileceği belirtilebilir.
• Isıya duyarlı maddeler: Bazı kimyasallar ısıya maruz kaldığında bozulur veya parçalanır. Bu nedenle, suyu kaynatmak, konsantrasyonlarını azaltmanın etkili bir yolu olabilir. Örneğin, siyanür ısıya oldukça duyarlıdır ve suyu 100°C’ye kaynatmak konsantrasyonunu yüzde 90’dan fazla azaltabilir. Bu bilgi, bir siyanür kirliliği olayında halk sağlığı yetkilileri tarafından suyu kaynatmanın güvenli bir seçenek olarak tavsiye edilmesine izin verebilir.
• Filtrasyon ve arıtma: Evde kullanılan su filtreleri ve arıtma cihazları, belirli kirleticileri sudan uzaklaştırmada etkili olabilir. Örneğin, aktif karbon filtreleri birçok organik kimyasalı adsorbe edebilir ve klor gidermede etkilidir. Ters ozmoz filtreleri ise birçok çözünmüş inorganik maddeyi ve mikrobiyolojik kirleticileri uzaklaştırabilir. Risk değerlendirmesinde, evde kullanılan arıtma sistemlerinin varlığı ve potansiyel etkinlikleri dikkate alınabilir.
• Diyet değişiklikleri: Kirleticinin gıdalardan maruz kalma yolu önemliyse, risk değerlendirmesi diyet değişiklikleri tavsiye etmekle güncellenebilir. Örneğin, nitrat seviyeleri yüksek bir su kaynağı kullanılıyorsa, yetkililer nitrat açısından yüksek gıdaların tüketimini azaltmayı tavsiye edebilirler.

Özel örtönü önlemlerini risk değerlendirmesine dahil etmek, acil durumlarda halkın sağlığını korumak için daha doğru rehberlik verilmesine katkıda bulunabilir. Ayrıca, bu önlemlerin kullanılması, potansiyel riskleri azaltırken tesisatın normal kullanımına devam edilmesine izin verebilir.

Kısaltmaların İngilizce ve Türkçe Anlamları

• 2,4-D: 2,4-dichlorophenoxyacetic acid – 2,4-D: 2,4-diklorofenoksiasetik asit
• 2,4-DB: 2,4-dichlorophenoxybutyric acid – 2,4-DB: 2,4-diklorofenoksibutirik asit
• 2,4-DP: dichlorprop – 2,4-DP: diklorprop
• 2,4,5-T: 2,4,5-trichlorophenoxyacetic acid – 2,4,5-T: 2,4,5-triklorofenoksiasetik asit
• 2,4,5-TP: 2,4,5-trichlorophenoxy propionic acid; fenoprop – 2,4,5-TP: 2,4,5-triklorofenoksi propiyonik asit; fenoprop
• AAS: atomic absorption spectrometry – AAS: atomik absorpsiyon spektrometresi
• Absor: absorptiometry – Absor: absorpsiyometri
• ADI: acceptable daily intake – ADI: kabul edilebilir günlük alım miktarı
• AES: atomic emission spectrometry – AES: atomik emisyon spektrometresi
• AIDS: acquired immunodeficiency syndrome – AIDS: Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu
• AMPA: aminomethylphosphonic acid – AMPA: aminometilfosfonik asit
• ARfD: acute reference dose – ARfD: akut referans dozu
• ATX: anatoxin – ATX: anatoksin
• BDCM: bromodichloromethane – BDCM: bromodiklorometan
• BMD: benchmark dose – BMD: referans dozu
• BMDL: lower confidence limit on the benchmark dose – BMDL: kıyaslama dozunda daha düşük güven sınırı
• BMDLx: lower 95% confidence limit on the benchmark dose for an x% response – BMDLx: %x yanıt için referans dozda %95’lik daha düşük güven sınırı
• BTEX: benzene, toluene, ethylbenzene and xylenes – BTEX: benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler
• Bti: Bacillus thuringiensis israelensis – Bti: Bacillus thuringiensis israelensis
• bw: body weight – bw: vücut ağırlığı
• CAS: Chemical Abstracts Service – CAS: Kimyasal Özetler Hizmeti
• Col: colorimetry – Col: kolorimetri
• CPVC: chlorinated polyvinyl chloride – CPVC: klorlu polivinil klorür
• CSAF: chemical-specific adjustment factor – CSAF: kimyasala özgü ayarlama faktörü
• Ct: product of disinfectant concentration and contact time – Ct: dezenfektan konsantrasyonunun ve temas süresinin çarpımı
• CYN: cylindrospermopsin – CYN: silindirdrospermopsin
• DAEC: diffusely adherent E. coli – DAEC: yaygın olarak yapışan E. coli
• DALY: disability-adjusted life year – DALY: engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yılı
• DBCM: dibromochloromethane – DBCM: dibromoklorometan
• DBCP: 1,2-dibromo-3-chloropropane – DBCP: 1,2-dibromo-3-kloropropan
• DBP: disinfection by-product – DBP: dezenfeksiyon yan ürünü
• DCA: dichloroacetic acid – DCA: dikloroasetik asit
• DCB: dichlorobenzene – DCB: diklorobenzen
• DCP: dichloropropane – DCP: dikloropropan
• DDT: dichlorodiphenyltrichloroethane – DDT: diklorodifeniltrikloroetan
• DEHA: di(2-ethylhexyl)adipate – DEHA: di(2-etilheksil)adipat
• DEHP: di(2-ethylhexyl)phthalate – DEHP: di(2-etilheksil)ftalat
• DNA: deoxyribonucleic acid – DNA: deoksiribonükleik asit
• DPD: N,N-diethyl-1,4-phenylenediamine sulfate – DPD: N,N-dietil-1,4-fenilendiamin sülfat
• EAAS: electrothermal atomic absorption spectrometry – EAAS: elektrotermal atomik absorpsiyon spektrometrisi
• EAEC: enteroaggregative E. coli – EAEC: enteroagregatif E. coli
• ECD: electron capture detector – ECD: elektron yakalama dedektörü
• EDTA: ethylenediaminetetraacetic acid; edetic acid – EDTA: etilendiamintetraasetik asit; edetik asit
• EHEC: enterohaemorrhagic E. coli – EHEC: enterohemorajik E. coli
• EIEC: enteroinvasive E. coli – EIEC: enteroinvazif E. coli
• ELISA: enzyme-linked immunosorbent assay – ELISA: enzime bağlı immünosorbent tahlili
• EPEC: enteropathogenic E. coli – EPEC: enteropatojenik E. coli
• ETEC: enterotoxigenic E. coli – ETEC: enterotoksijenik E. coli
• F₀: parental generation – F₀: ebeveyn nesli
• F₁: first filial generation – F₁: ilk evlat nesli
• FAAS: flame atomic absorption spectrometry – FAAS: alevli atomik absorpsiyon spektrometresi
• FAO: Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü
• FD: fluorescence detector – FD: floresans dedektörü
• FID: flame ionization detector – FID: alev iyonizasyon dedektörü
• FPD: flame photodiode detector – FPD: alev fotodiyot dedektörü
• GAC: granular activated carbon – GAC: granüler aktif karbon
• GC: gas chromatography – GC: gaz kromatografisi
• GL: guidance level (used for radionuclides in drinking-water) – GL: kılavuz seviyesi (içme suyundaki radyonüklidler için kullanılır)
• GV: guideline value – GV: kılavuz değer
• HAA: haloacetic acid – HAA: haloasetik asit
• HAV: hepatitis A virus – HAV: hepatit A virüsü
• HCB: hexachlorobenzene – HCB: heksaklorobenzen
• HCBD: hexachlorobutadiene – HCBD: hekzaklorobutadien
• HCH: hexachlorocyclohexane – HCH: hekzaklorosikloheksan
• HEV: hepatitis E virus – HEV: hepatit E virüsü
• HIV: human immunodeficiency virus – HIV: insan bağışıklık yetersizliği virüsü
• HPC: heterotrophic plate count – HPC: heterotrofik plaka sayısı
• HPLC: high-performance liquid chromatography – HPLC: yüksek performanslı sıvı kromatografisi
• IARC: International Agency for Research on Cancer – IARC: Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı
• IC: ion chromatography – IC: iyon kromatografisi
• ICP: inductively coupled plasma – ICP: indüktif olarak eşleşmiş plazma
• ICRP: International Commission on Radiological Protection – ICRP: Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu
• IDC: individual dose criterion – IDC: bireysel doz kriteri
• IPCS: International Programme on Chemical Safety – IPCS: Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı
• IQ: intelligence quotient – IQ: zeka bölümü
• ISO: International Organization for Standardization – ISO: Uluslararası Standardizasyon Örgütü
• JECFA: Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives – JECFA: Gıda Katkı Maddeleri Ortak FAO/WHO Uzman Komitesi
• JMPR: Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues – JMPR: Pestisit Kalıntılarına İlişkin FAO/WHO Ortak Toplantısı
• LC: liquid chromatography – LC: sıvı kromatografisi
• LOAEL: lowest-observed-adverse-effect level – LOAEL: gözlemlenen en düşük yan etki düzeyi
• LRV: log₁₀ reduction value – LRV: log₁₀ azaltma değeri
• MC: microcystin – MC: mikrosistin
• MCB: monochlorobenzene – MCB: monoklorobenzen
• MCPA: 4-(2-methyl-4-chlorophenoxy)acetic acid – MCPA: 4-(2-metil-4-klorofenoksi)asetik asit
• MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-chloro-o-tolyloxy)butyric acid; 4-(4-chloro2 methylphenoxy)butanoic acid – MCPB: 2,4-MCPB; 4-(4-kloro-o-toliloksi)bütirik asit; 4-(4-kloro2 metilfenoksi)bütanoik asit
• MCPP: 2(2-methyl-chlorophenoxy) propionic acid; mecoprop – MCPP: 2(2-metil-klorofenoksi) propiyonik asit; mekoprop
• MDL: method detection limit – MDL: yöntem tespit limiti
• MMT: methylcyclopentadienyl manganese tricarbonyl – MMT: metilsiklopentadienil manganez trikarbonil
• MS: mass spectrometry – MS: kütle spektrometresi
• MS/MS: tandem mass spectrometry – MS/MS: tandem kütle spektrometresi
• MTBE: methyl tertiary-butyl ether – MTBE: metil üçüncül-bütil eter
• MX: 3-chloro-4-dichloromethyl-5-hydroxy-2(5H)-furanone – MX: 3-kloro-4-diklorometil-5-hidroksi-2(5H)-furanon
• NDMA N-nitrosodimethylamine – NDMA N-nitrosodimetilamin
• NOAEL: no-observed-adverse-effect level – NOAEL: advers etkinin gözlemlenmediği düzey
• NOEL: no-observed-effect level – NOEL: etki gözlemlenmeyen düzey
• NTA: nitrilotriacetic acid – NTA: nitrilotriasetik asit
• NTP: National Toxicology Program (USA) – NTP: Ulusal Toksikoloji Programı (ABD)
• NTU: nephelometric turbidity unit – NTU: nefelometrik bulanıklık birimi
• PAC: powdered activated carbon – PAC: toz aktif karbon
• PAH: polynuclear aromatic hydrocarbon – PAH: polinükleer aromatik hidrokarbon
• PCE: tetrachloroethene – PCE: tetrakloroeten
• PCP: pentachlorophenol – PCP: pentaklorofenol
• PCR: polymerase chain reaction – PCR: polimeraz zincir reaksiyonu
• PD: photoionization detector – PD: fotoiyonizasyon dedektörü
• PDA: photodiode array – PDA: fotodiyot dizisi
• PMTDI: provisional maximum tolerable daily intake – PMTDI: geçici maksimum tolere edilebilir günlük alım miktarı
• PPA: protein phosphatase assay – PPA: protein fosfataz tahlili
• PT: purge and trap – PT: arındır ve tuzağa düşür
• PTDI: provisional tolerable daily intake – PTDI: geçici tolere edilebilir günlük alım
• PTMI: provisional tolerable monthly intake – PTMI: geçici tolere edilebilir aylık alım
• PTWI: provisional tolerable weekly intake – PTWI: geçici tolere edilebilir haftalık alım
• PVC: polyvinyl chloride – PVC: polivinil klorür
• QMRA: quantitative microbial risk assessment – QMRA: niceliksel mikrobiyal risk değerlendirmesi
• RNA: ribonucleic acid – RNA: ribonükleik asit
• SI: Système international d’unités (International System of Units) – SI: Système uluslararası d’unités (Uluslararası Birim Sistemi)
• SODIS: solar water disinfection – SODIS: güneş enerjisiyle su dezenfeksiyonu
• STX: saxitoxin – STX: saksitoksin
• sp.: species (singular) – sp.: türler (tekil)
• spp.: species (plural) – spp.: türler (çoğul)
• subsp.: subspecies (singular) – subsp.: alt tür (tekil)
• TBA: terbuthylazine – TBA: terbutilazin
• TCB: trichlorobenzene – TCB: triklorobenzen
• TCE: trichloroethene – TCE: trikloroeten
• TCU: true colour unit – TCU: gerçek renk birimi
• TD₀₅: tumorigenic dose05 , the dose associated with a 5% excess incidence of tumours in experimental animal studies – TD₀₅: tümörijenik doz₀₅, deneysel hayvan çalışmalarında tümör vakalarının %5 fazla olmasıyla ilişkili doz
• TDI: tolerable daily intake – TDI: tolere edilebilir günlük alım miktarı
• TDS: total dissolved solids – TDS: toplam çözünmüş katılar
• THM: trihalomethane – THM: trihalometan
• TID: thermal ionization detector; total indicative dose – TID: termal iyonizasyon dedektörü; toplam gösterge dozu
• UF: uncertainty factor – UF: belirsizlik faktörü
• UN: United Nations – BM: Birleşmiş Milletler
• UNICEF: United Nations Children’s Fund – UNICEF: Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu
• UNSCEAR: United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation – UNSCEAR: Birleşmiş Milletler Atomik Radyasyonun Etkileri Bilimsel Komitesi
• USA: United States of America – ABD: Amerika Birleşik Devletleri
• UV: ultraviolet – UV: ultraviyole
• UVPAD: ultraviolet photodiode array detector – UVPAD: ultraviyole fotodiyot dizisi dedektörü
• WHO: World Health Organization – DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü
• WHOPES: World Health Organization Pesticide Evaluation Scheme – WHOPES: Dünya Sağlık Örgütü Pestisit Değerlendirme Planı
• WSP: water safety plan – WSP: su güvenliği planı
• YLD: years of healthy life lost in states of less than full health (i.e. years lived with a disability) – YLD: Sağlığın tam olmadığı durumlarda kaybedilen sağlıklı yaşam yılları (yani engellilikle geçirilen yıllar)
• YLL: years of life lost by premature mortality – YLL: Erken ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları